ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀ ଏକ ନୂତନ ବିଶ୍ୱ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗଠନ ଦିଗରେ ଏକ ବଡ଼ ଏବଂ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଛନ୍ତି । ବିଶ୍ୱର ୨୦ଟି ଧନୀ ଓ ବିକାଶଶୀଳ ଦେଶର ସଂଗଠନ ଜି-୨୦ ଆଫ୍ରିକୀୟ ସଂଘ (ଏୟୁ)ର ୫୪ଟି ଦେଶକୁ ସ୍ଥାୟୀ ସଦସ୍ୟତା ଦେବା ପାଇଁ ଦୃଢ଼ ସମର୍ଥନ କରିଛନ୍ତି । ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କୂଟନୀତି ଦୁନିଆରେ ଏହାକୁ ଭାରତର ସବୁଠାରୁ ସଠିକ ରଣନୀତିଭାବେ ବିବେଚନା କରାଯାଉଛି । ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୯-୧୦ରେ ନୂଆଦିଲ୍ଲୀରେ ହେବାକୁ ଥିବା ଜି-୨୦ ଶିଖର ସମ୍ମିଳନୀରେ ଅତିଥିଭାବେ ଭାରତ ଆଫ୍ରିକୀୟ ସଂଘକୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରିଛି । ଦ୍ରୁତ ଅଭିବୃଦ୍ଧିଶୀଳ ଅର୍ଥନୀତିଭାବେ ଏୟୁକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣ ସଦସ୍ୟତା ଦେବାକୁ ଭାରତ ଜି-୨୦ ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ ନିବେଦନ କରିଛି । ବ୍ରିଟେନ୍, ଫ୍ରାନ୍ସ ଓ ଜର୍ମାନୀ ଭଳି ଦେଶ ଭାରତର ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ହୃଦୟରୁ ସମର୍ଥନ କରିଛନ୍ତି । ସେହିପରି ଜି-୨୦ର ୧୧ ଜଣ ସଦସ୍ୟ କେବଳ ମୌଖିକ ସମର୍ଥନ ଦେଇଛନ୍ତି, ଯେଉଁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅଧିକାଂଶ ହେଉଛନ୍ତି ୟୁରୋପୀୟ ସଂଘଦେଶ ।
ଭାରତର ଏହି ପଦକ୍ଷେପ ନିଶ୍ଚୟ ଚୀନ ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ କଷ୍ଟକର ହୋଇଥିବ
ଖଣିଜ ସମୃଦ୍ଧ ଏହି ମହାଦେଶର ଅର୍ଥନୀତିକୁ ପୁନରୁଦ୍ଧାର କରିବା ପାଇଁ ମାର୍ଗଦର୍ଶନ ଏବଂ ସହାୟତାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ଆଜି ଚୀନ ଭଳି ଦେଶ ଆଫ୍ରିକାର ସମ୍ବଳ ଉପରେ ନଜର ରଖିଛନ୍ତି, ଯେଉଁମାନେ ବିକାଶରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବା ନାଁ’ରେ ଋଣ ଜାଲରେ ପକାଇଛନ୍ତି ଏବଂ ତା’ପରେ ଏହାର ସମ୍ବଳକୁ ଶୋଷଣ କରୁଛନ୍ତି । ସ୍ୱାଭାବିକଭାବେ ଏୟୁକୁ ଜି-୨୦ର ସ୍ଥାୟୀ ସଦସ୍ୟ କରିବା ପାଇଁ ଭାରତର ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ଚୀନ ସମେତ ଏଭଳି ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ବିରୋଧ କରିଛନ୍ତି । ତେବେ ୫୪ଟି ଦେଶର ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ସଂଗଠନ ଆଫ୍ରିକୀୟ ସଂଘକୁ ଜି-୨୦ରେ ସ୍ଥାୟୀ ସଦସ୍ୟତା ମିଳିବ ବୋଲି ଭାରତ ନିଶ୍ଚିତ । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦି ଜି-୨୦ ଦେଶର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ଚିଠି ଲେଖି ଆଫ୍ରିକୀୟ ସଂଘର ପୂର୍ଣ୍ଣ ସଦସ୍ୟତା ଦେବାକୁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଥିଲେ । ତାଙ୍କ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ବ୍ୟାପକ ସମର୍ଥନ ମିଳିଥିଲେ ମଧ୍ୟ କେତେକ ଦେଶ କିଛି ଆପତ୍ତି ଜଣାଇଥିଲେ ।
ଜି-୨୦ରେ ଏୟୁକୁ ସ୍ଥାୟୀ ସଦସ୍ୟଭାବେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିବା ନେଇ ସହମତି ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ଭାରତର ପ୍ରୟାସରେ ଚୀନ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରିଛି । ସୂତ୍ରରୁ ପ୍ରକାଶ ଯେ ବସୁଧୈବ କୁଟୁମ୍ବକମ, ମହିଳାଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱାଧୀନ ବିକାଶ, ଡିଜିଟାଲ ସାର୍ବଜନୀନ ଭିତ୍ତିଭୂମି, ପରିବେଶ ଅନୁକୂଳ ଜୀବନଶୈଳୀ (ଲାଇଫ୍) ସମେତ ଅନେକ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଭାରତ ସହମତି ପାଇଁ ଚାପ ପକାଉଥିବାରୁ ବେଜିଂ ଆପତ୍ତି ଉଠାଇଛି । ମିଳିଥିବା ସୂଚନା ଅନୁଯାୟୀ, ବ୍ରାଜିଲ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭାରତର ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ଅଟକାଇବା କିମ୍ବା ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ ସ୍ଥଗିତ ରଖିବାକୁ ଚୀନ ଅନ୍ୟ ସଦସ୍ୟ ଦେଶମାନଙ୍କୁ ପ୍ରବର୍ତ୍ତାଉଛି ।
ଭାରତର ଏହି ପଦକ୍ଷେପ ଅନେକାଂଶରେ ଚୀନକୁ ଯାଉଥିବା ଆଫ୍ରିକୀୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ଗଭୀର ପ୍ରଭାବ ପକାଇବ । ଜି-୨୦ ସଦସ୍ୟତା ଆଫ୍ରିକୀୟ ଦେଶମାନଙ୍କୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ, ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ, ସ୍ଥାୟୀ ବିକାଶ ଭଳି ପ୍ରମୁଖ ବୈଶ୍ୱିକ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଦୃଢ଼ ଭାବରେ ମତ ରଖିବାର ସୁଯୋଗ ଦେବ । ବାସ୍ତବରେ ଉଦୀୟମାନ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଅର୍ଥନୀତିର ଫାଇଦା ଉଠାଇବା ପାଇଁ ତୀବ୍ର ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଚାଲିଛି । କେବଳ ଭାରତ ନୁହେଁ, ଚୀନ, ୟୁରୋପ ଓ ଆମେରିକା ଭଳି ଦେଶ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଦେଶର ସରକାରକୁ ଜିତାଇବା ଦୌଡ଼ରେ ଅଛନ୍ତି । ତେବେ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଦେଶମାନଙ୍କ ସହ ସମ୍ପର୍କକୁ ନେଇ ଚୀନ ଓ ଭାରତର ଆଭିମୁଖ୍ୟରେ ଅନେକ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଛି । ଭାରତ ତା’ର ଭାରତୀୟ ବୈଷୟିକ ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ ସହଯୋଗ (ଆଇଟିଇସି) କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ମାଧ୍ୟମରେ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକୁ ନିଜ ପାଦରେ ଠିଆ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଥିବାବେଳେ ଚୀନ ସେଠାରେ ଭିତ୍ତିଭୂମି ଆବଶ୍ୟକତା ପାଇଁ ଋଣଦାତା ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରୁଛି ଏବଂ ଋଣ ପରିଶୋଧ ନ କଲେ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକୁ ଉପନିବେଶ କରିବାକୁ ପ୍ରଲୋଭନ ଦେଉଛି ।
ଆଫ୍ରିକାରେ ଭାରତ ପାଇଁ ବିପୁଳ ସମ୍ଭାବନା
ଭାରତର ଏହି ପଦକ୍ଷେପରେ ଯଦି ଜି-୨୦ର ଅନ୍ୟ ସଦସ୍ୟମାନେ ଆଫ୍ରିକାର ସମୃଦ୍ଧିରେ ଯୋଗଦାନ ଦିଅନ୍ତି, ତେବେ ଏହା ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ବିଶ୍ୱ ପାଇଁ ଏକ ବଡ଼ ବଜାର ଭାବରେ ଉଭା ହୋଇପାରିବ, ଯାହା ଭାରତକୁ ସିଧାସଳଖ ଫାଇଦା ଦେବ । ଆଫ୍ରିକାର ୫୪ଟି ଦେଶକୁ ରପ୍ତାନି ସୁଯୋଗରୁ ଭାରତର ଅର୍ଥନୀତି ସହାୟତା ପାଇପାରିବ । ବର୍ତ୍ତମାନ ବିଶ୍ୱ ଅର୍ଥନୀତିରେ ଜି-୨୦ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଅଂଶ ୬୦ ପ୍ରତିଶତ ରହିଛି ଏବଂ ଯଦି ଆଫ୍ରିକାକୁ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଏ ତେବେ ଏହା ୮୦ ପ୍ରତିଶତକୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ । ଭାରତ ସରକାର ୨୦୦୩ ମସିହାରେ ‘ଫୋକସ୍ ଆଫ୍ରିକା ପ୍ରୋଗ୍ରାମ’ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।
ମେ’ ମାସରେ ଏକଜିମ୍ ବ୍ୟାଙ୍କ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆ ଭାରତୀୟ ଶିଳ୍ପ ମହାସଂଘ (ସିଆଇଆଇ) ସହଯୋଗରେ ଭାରତ-ଆଫ୍ରିକା ଶିଖର ସମ୍ମିଳନୀ ଆୟୋଜନ କରିଥିଲା । ଏୟୁର ବର୍ତ୍ତମାନର ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ (ଜିଡିପି) ଏକ ଟ୍ରିଲିୟନ ଡଲାରରୁ ଅଧିକ, ଯାହା ୟୁରୋପର ଭୌଗୋଳିକ ଆକାର ସହିତ ପ୍ରାୟ ସମାନ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଦେଶ ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ସ୍ୱର ଭାବରେ ଉଭା ହୋଇପାରିବେ । ଭାରତର ଜିଡିପି ତା’ଠାରୁ ପ୍ରାୟ ତିନି ଗୁଣ ଅଧିକ, ଯାହା ଭାରତୀୟ ଏବଂ ବିକଶିତ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ସେମାନଙ୍କର ବାଣିଜ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି କରିବାର ସୁଯୋଗ ଦେଇଥାଏ ।
ଭାରତ-ଆଫ୍ରିକା ସମ୍ପର୍କର ଦୀର୍ଘ ଇତିହାସ
ବାଣିଜ୍ୟ, ଶିକ୍ଷା, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସେବା ଓ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟା ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରତ ଓ ଆଫ୍ରିକାର ସହଯୋଗର ଦୀର୍ଘ ଇତିହାସ ରହିଛି । ଏୟୁର ଜି-୨୦ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ଭାରତର ସମର୍ଥନ ଏହି ଭାଗିଦାରୀର ସ୍ୱାଭାବିକ ପରିଣାମ । ଏହା କେବଳ ପ୍ରତୀକାତ୍ମକ ନୁହେଁ ବରଂ ରଣନୈତିକ । ଏହା ଆଫ୍ରିକୀୟ ଦେଶମାନଙ୍କ ସହିତ ସମ୍ବଳ ଏବଂ ଜ୍ଞାନ ବାଣ୍ଟିବା ପାଇଁ ଭାରତର ପ୍ରତିବଦ୍ଧତାକୁ ଦର୍ଶାଏ । ଏହା ଭାରତର ବଢୁଥିବା ଅର୍ଥନୀତି ଏବଂ ଭୂ-ରାଜନୀତିରେ ବଢ଼ୁଥିବା ଆଧିପତ୍ୟ କାରଣରୁ ଭାରତର ଉଦୀୟମାନ ସ୍ଥିତିର ଏକ ପ୍ରତୀକ । ଏୟୁକୁ ଭାରତର ସମର୍ଥନ ବ୍ରିକ୍ସ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ଏକ ବଡ଼ ବାର୍ତ୍ତା ଦେବ ।
ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ (ୟୁଏନ୍)ର କ୍ଷମତା କରିଡରରେ ଆଫ୍ରିକାର ବିଶେଷ ମହତ୍ତ୍ୱ ରହିଛି । ଆଫ୍ରିକା ସହ ଭାରତର ଦ୍ୱିପାକ୍ଷିକ ବାଣିଜ୍ୟ ୨୦୨୨ରେ ୯.୨୬ ପ୍ରତିଶତ ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ୧୦୦ ବିଲିୟନ ଡଲାରରେ ପହଞ୍ଚିଥିବାବେଳେ ଆଫ୍ରିକା ସହ ଚୀନର ଦ୍ୱିପାକ୍ଷିକ ବାଣିଜ୍ୟ ୨୭୨ ବିଲିୟନ ଡଲାର ରହିଛି । ତେଣୁ ଆଫ୍ରିକାରେ ଚୀନ୍ର ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରଭାବ ଭାରତର ତୁଳନାରେ ବହୁତ ଗଭୀର ବୋଲି ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଛି । ତେବେ ଯଦି ଆଫ୍ରିକାକୁ ଜି-୨୦ରେ ସାମିଲ କରାଯାଏ ତେବେ ଭାରତ ତା’ର ଆଫ୍ରିକୀୟ ସହଯୋଗୀଙ୍କ ସହ ସମ୍ପର୍କରେ ସୁଧାର ଆଣିପାରିବ ।
ବିଶ୍ୱ ନେତା ଭାବରେ ଭାରତର ଆଉ ଏକ ଗଭୀର ଛାପ
ଆଫ୍ରିକୀୟ ସଂଘରେ ସାମିଲ ହେବା ପାଇଁ ଭାରତର ପ୍ରସ୍ତାବ ଏପରି ଏକ ସମୟରେ ଆସିଛି ଯେତେବେଳେ ଦେଶ ଜି-୨୦ର ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରୁଛି । ଭାରତ ଏହାର ଏଜେଣ୍ଡାକୁ ଆଗକୁ ବଢ଼ାଇବା ଏବଂ ଜି-୨୦କୁ ଅଧିକ ବିବିଧ ଓ ବ୍ୟାପକ କରିବା ପାଇଁ ଏହାକୁ ଏକ ଅନନ୍ୟ ସୁଯୋଗଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରିଛି । ଭାରତର ଏହି ପଦକ୍ଷେପ ବିଶ୍ୱ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ବଡ଼ ପରିବର୍ତ୍ତନର ପଥକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବ । ଏଥିରେ କୌଣସି ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ ଯେ ଯଦି ପୃଥିବୀର ଦକ୍ଷିଣ ଭାଗରେ ଅବସ୍ଥିତ ଦେଶଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥିତି ବୃଦ୍ଧି ପାଏ, ତେବେ ସେମାନଙ୍କୁ ଜି-୨୦ ଭଳି ଗୋଷ୍ଠୀରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିବା ଏକ ରଣନୈତିକ ପଦକ୍ଷେପ ହେବ ।
ଜି-୨୦ରେ ଆଫ୍ରିକୀୟ ସଂଘର ପ୍ରବେଶକୁ ଭାରତର ସମର୍ଥନ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କୂଟନୀତିରେ ଏକ ଐତିହାସିକ ମୁହୂର୍ତ୍ତ । ଏହା କେବଳ ଏୟୁର ଦାବିକୁ ମଜବୁତ କରେ ନାହିଁ ବରଂ ବିଶ୍ୱ ନେତା ଭାବରେ ଭାରତର ସ୍ଥିତିକୁ ମଧ୍ୟ ସୁଦୃଢ଼ କରିବ । ଏହି ପଦକ୍ଷେପ ଏକ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉଦାରବାଦୀ ଏବଂ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଦେଶ ଭାବରେ ଭାରତର ଦାବିକୁ ଆହୁରି ସୁଦୃଢ଼ କରିବ ଯାହା ଏକ ଅଧିକ ସମାବେଶୀ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସମର୍ଥନ କରେ । ଏହା ମଧ୍ୟ ଜି-୨୦ର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅନୁଯାୟୀ, ଯାହା ବିଶ୍ୱ ଅର୍ଥନୀତିର ଆହ୍ୱାନର ମୁକାବିଲା କରିବାକୁ ଚାହୁଁଛି ।