ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: କଳ୍ପନା କରନ୍ତୁ ଆପଣ ଦହି-ଚୁଡ଼ାକୁ ସେହି ଲୋକମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଘେରି ରହିଛନ୍ତି ଯେଉଁମାନଙ୍କୁ ଆପଣ ଏକ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଅଭିଶାପ ଏବଂ ଗାଳି ଗୁଲଜ କରିଥିଲେ । ତୁମେ ହସୁଛ, ଏବଂ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ବନ୍ଧୁ ହେବାର ବାହାନା କରୁଛ । ଡଜନାଧିକ ଆଖି ଆପଣଙ୍କ ଉପରେ କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ ହୋଇଛି ଏବଂ କ୍ୟାମେରା ମଧ୍ୟ ।
ଏହା ଅସହଜ, ଠିକ୍ କି ?
କଳ୍ପନା କରନ୍ତୁ ଯେ ତୁମେ ନିଷ୍ଠୁର, ଅନୁତାପହୀନ ଏବଂ ତୁମର କୌଣସି ଦୋଷ ନାହିଁ । କଳ୍ପନା କରନ୍ତୁ ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି ନୀତୀଶ କୁମାର ।
ରାଜନୀତିରେ କୌଣସି ସ୍ଥାୟୀ ବନ୍ଧୁ କିମ୍ବା ଶତ୍ରୁ ନାହାନ୍ତି । ଯଦି କେହି ଏହାକୁ ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି, ତେବେ ସେ ହେଉଛନ୍ତି ନୀତୀଶ କୁମାର । ବାରମ୍ବାର ଦଳ ବଦଳୁଥିବାରୁ ‘ପଲଟୁ ରାମ’ କୁହାଯାଉଥିବା ଜେଡିୟୁ ନେତା ପୁଣିଥରେ ଏଭଳି କରିଛନ୍ତି ।
ରବିବାର ନୀତୀଶ କୁମାର ବିହାରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଜନତା ଦଳ, କଂଗ୍ରେସ ଏବଂ ବାମପନ୍ଥୀ ଦଳର ମହାମେଣ୍ଟ ମେଣ୍ଟକୁ ଛାଡ଼ି ବିଜେପି ନେତୃତ୍ୱାଧୀନ ଏନଡିଏରେ ପୁନର୍ବାର ଯୋଗ ଦେଇଛନ୍ତି । ନୀତୀଶ ତାଙ୍କ ସରକାର ବଦଳରେ ବିଜେପି ସମର୍ଥନରେ ସରକାର ଗଠନ କରିବାକୁ ଦାବି କରିଥିଲେ ।
ନୀତୀଶ କୁମାରଙ୍କ ଜେଡିୟୁ ଗତ ୨୦୨୦ରେ ବିଜେପି ସହ ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନ ଲଢ଼ିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୨୨ରେ ଏହାକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଥିଲେ । ଏବେ ଦେଢ଼ବର୍ଷ ପରେ ସେ ପୁଣିଥରେ ମେଣ୍ଟ ବଦଳାଇ ପୁରୁଣା ସହଯୋଗୀ ବିଜେପିକୁ ଫେରିଛନ୍ତି ।
ବିହାର ରାଜନୀତିର ‘ପଲଟୁ ରାମ’ ହେବା ସହଜ
କିନ୍ତୁ ଏହି ଟ୍ୱିଷ୍ଟ ଏବଂ ଟର୍ଣ୍ଣ କାହିଁକି ?
ଏହା ଉଭୟ ନୀତୀଶଙ୍କ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକତା ଏବଂ ପସନ୍ଦ ।
ପ୍ରଥମେ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକତା ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରିବା । ନୀତୀଶ କୁମାର ନିଆରା, କାରଣ ୨୪୩ ସଦସ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ଗୃହରେ ତାଙ୍କର ୪୩ ବିଧାୟକ ଥାଇ ବି ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଅଛନ୍ତି ।
ଜେଡିୟୁ ଏକ ଛୋଟ ଦଳ ହୋଇଥିବାରୁ ନୀତୀଶ ଜଣେ କୁର୍ମି ମଧ୍ୟ ଅଟନ୍ତି, ଯେଉଁ ଜାତି ବିହାରର ଜନସଂଖ୍ୟାର ମାତ୍ର ୨.୮୭% ଅଟନ୍ତି ।
ଲାଲୁ ଯାଦବ ଓ ତେଜସ୍ୱୀଙ୍କ ଆରଜେଡିର ମୂଳ ଭୋଟ ଆଧାର ୧୪.୨୬% । ଯାଦବଙ୍କ ସହ ତୁଳନା କଲେ ଆପଣ ନୀତୀଶଙ୍କର କ୍ଷତି ଅନୁଭବ କରିବେ ।
କିନ୍ତୁ ନୀତୀଶ କୁମାର ଏହାକୁ କିପରି ଦୂର କରିବେ ? ଉଭୟ ଯାଦବ ଓ କୁର୍ମି ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପଛୁଆ ବର୍ଗ (ଓବିସି)ର ସଦସ୍ୟମାନେ ନୀତୀଶଙ୍କୁ ସମର୍ତନ କରିବେ କି ?
ତେବେ ସମାଜବାଦୀ ନେତା କର୍ପୂରୀ ଠାକୁରଙ୍କ ଅନୁଗାମୀ ମଧ୍ୟ ଜଣେ ମାଷ୍ଟର ସୋସିଆଲ ଇଞ୍ଜିନିୟର । ନୀତୀଶ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପଛୁଆ ବର୍ଗ (ଇବିସି)ର ନେତା ଭାବରେ ଉଭା ହୋଇଛନ୍ତି, ଯାହା ବିହାରର ଜନସଂଖ୍ୟାର ୩୦% ରୁ ଅଧିକ ଅଟେ । ତେଣୁ ଏବେ ସେ କେବଳ କୁର୍ମିମାନଙ୍କ ନୁହେଁ, ସମଗ୍ର ଇବିସିର ନେତା । ବିହାର ଜାତିଗତ ଜନଗଣନା ତାଙ୍କ ଇବିସି ନେତୃତ୍ୱକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ହୋଇଥିଲା ।
ଏସବୁ ଭିତରେ ବିହାରର ଜାତି ବହୁଳ ରାଜନୀତିରେ ଯଦି ଗୋଟିଏ କଥା ନିରନ୍ତର ରହୁଛି, ତାହା ହେଉଛି ନୀତୀଶ ହେଉଛନ୍ତି ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ । ଗଣିତ କିମ୍ବା ରସାୟନ ବିଜ୍ଞାନ ଯାହା ହେଉ ନା କାହିଁକି, ସେ ୨୦୦୫ ମସିହାରୁ ବିହାରର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଅଛନ୍ତି ।
୭୯ ବିଧାୟକ ଥିବା ଆରଜେଡି ଏବଂ ୭୮ ବିଧାୟକ ଥିବା ବିଜେପି ପରେ ଜେଡିୟୁ ୪୩ ବିଧାୟକଙ୍କ ସହ ବିହାରରେ ତୃତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ଦଳ ।
ଯଦି ନୀତୀଶ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ନ ରହିବେ, ତା’ହେଲେ ତାଙ୍କ ଦଳକୁ ଏକାଠି ରଖିବା ଅତ୍ୟନ୍ତ କଷ୍ଟକର ହୋଇପଡ଼ିବ । ଏହା ଏକ ବଡ଼ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକତା ।
ନିକଟରେ ଆରଜେଡି ଜେଡିୟୁରେ ବିଭାଜନ ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ଉଦ୍ୟମ କରିଥିବା ଅଭିଯୋଗ ହୋଇଛି । ନୀତୀଶ ଏହି ଯୋଜନାରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇ ଡିସେମ୍ବରରେ ରାଜୀବ ରଞ୍ଜନ ସିଂହ ଓରଫ ଲଲନ ସିଂହଙ୍କୁ ଜେଡିୟୁ ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ପଦରୁ ହଟାଇ ଦେଇଛି ।
ଆଉ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ହେବା ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କର ବାଧ୍ୟତାମୂଳକତା
ଲଲନ ସିଂହ ଆରଜେଡିର ଯାଦବ ନେତାମାନଙ୍କର ଅତି ନିକଟତର ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ତେଜସ୍ୱୀ ଯାଦବଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପଦ ଦେବା ପାଇଁ ନୀତୀଶଙ୍କୁ ବୁଝାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିବା ଜଣାପଡ଼ିଛି ।
ନୀତୀଶ ୨୦୧୭ ଭଳି ଦୃଢ଼ ଆରଜେଡିକୁ ନେଇ ଅସହଜ ଥିଲେ । ଆରଜେଡି ସହ ମେଣ୍ଟ କରି ନିର୍ବାଚନ ଲଢ଼ିବାର ଦୁଇ ବର୍ଷ ପରେ ୨୦୧୭ରେ ନୀତୀଶ ମହାମେଣ୍ଟ ଛାଡ଼ିଥିଲେ ।
ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ମତରେ ନୀତୀଶ କୁମାର ଏଥର ଦଳ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବାର ତିନୋଟି ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ଥିଲା ।
ନୀତୀଶ କୁମାର ଯେଉଁ ଇଣ୍ଡି ମେଣ୍ଟକୁ ଚାଲିଯାଇଥିଲେ, ତାହା ଏବେ ଅଡୁଆରେ ପଡ଼ିଛି । ଏବଂ ସେଠାରେ ତାଙ୍କର କୌଣସି ସୁଯୋଗ ନାହିଁ । ଦ୍ୱିତୀୟତଃ ଆରଜେଡି ଓ ଜେଡିୟୁର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ସର୍ଭେରୁ ଜଣାପଡ଼ିଛି ଯେ ସେମାନେ ଏକାଠି ଭଲ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରୁନାହାନ୍ତି ଜଣାପଡ଼ିଛି ।
ତୃତୀୟ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକତା ନୀତୀଶଙ୍କ ଦଳ ଭିତରୁ ଥିଲା । ବିଜେପି ସହ ଜେଡିୟୁର ସାମାଜିକ ମିଶ୍ରଣ ଯୋଗୁଁ ଯେଉଁମାନେ ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ ଜିତିଥିଲେ ସେମାନେ ବିଜୟୀ ହୋଇଥିଲେ । ସେମାନେ ଆରାମ ଅନୁଭବ କରୁନାହାଁନ୍ତି କି ସେମାନଙ୍କ ପରାମର୍ଶଦାତାମାନେ ଆରାମ ଅନୁଭବ କରୁନାହାଁନ୍ତି । ସେମାନେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ବିଜେପି ସହିତ ବିଜୟୀ ହେବା ଭଲ ।
ନୀତୀଶ କୁମାର, ଉଚ୍ଚାକାଂକ୍ଷୀ ନେତା, କଠୋର ବୁଝାମଣାକାରୀ
ସବୁକିଛି ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ନୁହେଁ, ଅଧିକାଂଶ ପସନ୍ଦ ମଧ୍ୟ ଅଟେ ।
ରାଜନୈତିକ ସମୀକ୍ଷକଙ୍କ ମତରେ ନୀତୀଶ କୁମାର ଆରମ୍ଭରୁ ନିଜ ଦଳର ରାଜନୈତିକ ସମାନତା ତୁଳନାରେ ଅସମାନ ଆସନ ହାସଲ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଛନ୍ତି ।
ବିହାରର ଜଣେ ବିଶେଷଜ୍ଞ ମତରେ, ‘ସେ ଜଣେ ନିଷ୍ଠୁର ବୁଝାମଣାକାରୀ ଏବଂ ପୂର୍ବ ବିଜେପି ନେତୃତ୍ୱ ତାଙ୍କ ଦାବିକୁ ମାନିବେ । ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦି ଓ ଅମିତ ଶାହ ଦାୟିତ୍ୱ ନେବା ପରେ ପରିସ୍ଥିତି ବଦଳିଯାଇଥିଲା । ଏବେ ବିଜେପି ସମାନ ଭଳି ବୁଝାମଣା କରୁଛି ।’
ରାଜନୈତିକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକଙ୍କ ମତରେ ନୀତୀଶଙ୍କ ରାଜନୈତିକ ଅଭିଳାଷ ହିଁ ତାଙ୍କୁ ‘ପଲଟୁ ରାମ’ଭାବେ ଗଢ଼ି ତୋଳିଛି ।
ନୀତୀଶ କୁମାର ବୁଝିଛନ୍ତି ଯେ ତାଙ୍କ ଦଳ ଛୋଟ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଖଣ୍ଡବିଖଣ୍ଡିତ ଜନାଦେଶ ଦେଉଥିବା ରାଜ୍ୟରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ । ଏହି ଅନୁଭବ ତାଙ୍କୁ ବାରମ୍ବାର ନିଜ ପାଇଁ ଶୀର୍ଷ ପଦବୀ ବୁଝାମଣା କରିବାର କ୍ଷମତା ପ୍ରଦାନ କରେ ।
ନୀତୀଶ କୁମାରଙ୍କ ସହ କାହିଁକି ବୁଝାମଣା କରୁଛି ବିଜେପି
ନୀତୀଶ କୁମାର ବାରମ୍ବାର ଏହାକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିବା ସତ୍ତ୍ୱେ ବିଜେପି କାହିଁକି ଜେଡିୟୁ ନେତାଙ୍କ ସହ ବୁଝାମଣା କରୁଛି ?
ବିଶେଷଜ୍ଞମାନେ ଏହାର ତିନୋଟି କାରଣ ଦର୍ଶାଇଛନ୍ତି ।
ନୀତିଶଙ୍କୁ ସହଯୋଗ କରିବାର ପ୍ରଥମ ଏବଂ ତତ୍କାଳ ପଦକ୍ଷେପ ହେଉଛି ବିରୋଧୀ ଇଣ୍ଡି ମେଣ୍ଟ ବିପଦରେ ପରିଣତ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ଏହାକୁ ଏକ ବଡ଼ ଝଟକା ଦେବା ।
ଦ୍ୱିତୀୟତଃ ବିଜେପି ଜାଣିଛି ଯେ ବିହାରରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପଛୁଆ ବର୍ଗ (ଇବିସି) ଭଳି ସମସ୍ତ ସାମାଜିକ ବର୍ଗଙ୍କୁ ଆକୃଷ୍ଟ କରିବାରେ ବିଜେପି ସଫଳ ହୋଇନାହିଁ । ନୀତୀଶ ଏବେବି ସେହି ଭୋଟର ଭିତ୍ତିଭୂମିକୁ ବିକଶିତ କରିବାକୁ ଆଶା ରଖିଛନ୍ତି ।
ତୃତୀୟତଃ, ଇବିସି ମତଦାତାମାନଙ୍କୁ ନିଜ ଦଳରେ ସାମିଲ କରିବାର ଦୀର୍ଘ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରହିଛି କି ? ନୀତୀଶ କୁମାରଙ୍କ ପରେ ଯଦି ବିଜେପି ଇବିସି ବ୍ଳକ୍ ସହ ମେଣ୍ଟ କରେ, ତେବେ ଇବିସିମାନେ ଏହାର ବୃହତ ହିନ୍ଦୁତ୍ୱ ରାଜନୀତି ସହ ଯୋଡ଼ି ହୋଇପାରନ୍ତି ବୋଲି ରାଜନୈତିକ ବିଶେଷଜ୍ଞ କହିଛନ୍ତି ।
ନୀତିଶ କୁମାରଙ୍କ ପାଇଁ କ’ଣ ହେବ
ପ୍ରକୃତରେ ନୀତୀଶ କୁମାର ହେବା କଷ୍ଟକର ।
ଅଳ୍ପ ସମୟ ପାଇଁ ବିଜେପି ତାଙ୍କୁ ସାଥିରେ ପାଇ ଖୁସି, କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କ ବିନା ବିହାର ରଣନୀତି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିପାରିବ ନାହିଁ ।
୨୦୨୪ରେ ବିଜେପି ଜେଡିୟୁ ସହ ଭଲ ଭୋଟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖୁଛି ଏବଂ ଏହା ସହିତ ଏହାର ବିଜୟ କ୍ଷମତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ । ବିହାରରୁ ୪୦ ଜଣ ସାଂସଦ ଲୋକସଭାକୁ ଯାଇଛନ୍ତି ।
ନୀତୀଶ କୁମାରଙ୍କୁ କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀଭାବେ କେନ୍ଦ୍ରକୁ ଆଣିବା ଏବଂ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପଦ ନିଜ ପାଇଁ ନେବା ପାଇଁ ବିଜେପି ଚାପ ସୃଷ୍ଟି କରିବ । ଏହା ଜେଡିୟୁକୁ ଦୁଇଟି ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପଦ ଦେଇପାରେ । ତେଣୁ ନୀତୀଶ କୁମାରଙ୍କ ପାଇଁ ଏହା ଏକ ସୁନ୍ଦର ବିଦାୟ ହେବ ।
୨୦୨୫ ବିହାର ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନରେ ମଧ୍ୟ ଏହା ବିଜେପି ପାଇଁ ଲାଭଦାୟକ ହେବ ।
ତେବେ ୨୦୨୪ ପରେ ବିଜେପିର ନଜର କେବଳ ବିହାରର ଶୀର୍ଷ ପଦ ନୁହେଁ, ନୀତୀଶଙ୍କ ଭୋଟ ଆଧାର ଉପରେ ମଧ୍ୟ ନଜର ରହିବ ।
ନୀତୀଶଙ୍କୁ ପୁଣିଥରେ ଆଗକୁ ଚିନ୍ତା କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ସେ ପୁଣିଥରେ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇପାରନ୍ତି । ପୁଣିଥରେ ‘ପାଲଟୁ ରାମ’ ହୋଇପାରନ୍ତି ।
ଉଭୟ ବାଧ୍ୟବାଧକତା ଓ ପସନ୍ଦରେ ‘ପଲଟୁ ରାମ’ ହେବା ସହଜ କିନ୍ତୁ ନୀତୀଶ କୁମାର ହେବା ଅଧିକ କଷ୍ଟକର ।