ଅଯୋଧ୍ୟା: ମୁଁ ଅଯୋଧ୍ୟା । ଡିସେମ୍ବର ୨୨ ତାରିଖର ସେହି ରାତିକୁ ମୋର ଭଲ ଭାବେ ମନେ ଅଛି । ଏପରିକି ଡିସେମ୍ବର ୨୩ ତାରିଖ ସକାଳେ । ୧୯୪୯ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୨୨ ତାରିଖରେ ପ୍ରଭୁ ରାମଲଲାଙ୍କ ଜନ୍ମସ୍ଥାନରେ ଯାହା ଘଟିଲା ତାହା ଗୋଟିଏ ରାତିରେ ରାମ ମନ୍ଦିର ଆନ୍ଦୋଳନର ଚେହେରା ବଦଳାଇ ଦେଇଥିଲା । ଏହାର ୧୫ ବର୍ଷ ପୂର୍ବରୁ ୧୯୩୪ରେ ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ଏକାଠି ହୋଇଥିବା ରାମ ଭକ୍ତମାନେ ଦ୍ୱିତୀୟ ଥର ପାଇଁ ବାବ୍ରି ମସଜିଦରେ ପହଞ୍ଚିବାର ସାହସ ଦେଖାଇଥିଲେ । ୧୮୫୩ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ରାମ ଭକ୍ତ ବାବ୍ରୀ ମସଜିଦରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ । ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଆଂଶିକ କ୍ଷୟକ୍ଷତି ହୋଇଛି । ଏହାପରେ ପରବର୍ତ୍ତୀ ୨ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦଙ୍ଗା ଜାରି ରହିଥିଲା । ଅବଧର ଶାସକ ନବାବ ୱାଜିଦ ଅଲ୍ଲୀ ଶାହାଙ୍କ ରିପୋର୍ଟରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ୧୮୫୫ର ଦଙ୍ଗାରେ ୭୦ ଜଣ ମୁସଲମାନ ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିଲେ । ୧୯୩୪ ମସିହାରେ ମସଜିଦର ତିନିଟି ଗୁମ୍ବୁଜକୁ ହିନ୍ଦୁମାନେ ଭାଙ୍ଗି ଦେଇଥିଲେ । ଉତ୍ତେଜନା ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା । ପରେ ଫୈଜାବାଦ ଡିଏମ୍ ଏହାର ପୁନଃନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ । ଏକ ସ୍ୱାଧୀନ ଦେଶରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ମୋ ଜମିରେ ଏମିତି କିଛି ଘଟିଲା, ଯାହା କେହି ଅନୁମାନ କରିନଥିଲେ । ବିବାଦୀୟ ବାବ୍ରି ମସଜିଦର ମୁଖ୍ୟ ଗୁମ୍ବୁଜ, ଯାହାକୁ ହିନ୍ଦୁ ପକ୍ଷ ଭଗବାନ ରାମଲାଲାଙ୍କ ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରୁଥିଲେ, ଭଗବାନ ରାମଙ୍କ ସନ୍ତାନ ରୂପରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା । ଡିସେମ୍ବର ୨୨ ର ଶୀତରେ ମଧ୍ୟରାତ୍ରିରେ ଏହି ଘଟଣାରେ ସକାଳୁ ନିଆଁ ଲାଗିଯାଇଥିଲା । ମେରିଙ୍କ ରାସ୍ତାରେ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇଥିବା ଲୋକମାନେ ‘ଭେ ପ୍ରଗତି କୃପାଲା ଦୀନ ଦୟାଲା କୌଶଲ୍ୟା ହିତକାରୀ’ ଭଜନ ଗାଇବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।

ରାମ ଜନ୍ମଭୂମି ପରିସର ଦେଖିବା ପରେ ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କ ଭିଡ଼ ଜମିଥିଲା । ଏହାପରେ ସ୍ୱାଧୀନ ଦେଶର ପ୍ରଥମ ଶକ୍ତି ଏହି ଘଟଣାର ମୁକାବିଲା କରିବାରେ ସକ୍ଷମ ହୋଇପାରିନଥିଲା । ଯେଉଁ ମସଜିଦର ଗୁମ୍ବୁଜକୁ ୧୫ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଭାଙ୍ଗି ଦିଆଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଫୈଜାବାଦ ଡିଏମ୍ ଏହାକୁ ପୁନଃନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ । ଫୈଜାବାଦର ତତ୍କାଳୀନ ଡିଏମ୍ ସେହି ମସଜିଦରେ ଉପସ୍ଥିତ ଥିବା ଭଗବାନ ରାମଲାଲାଙ୍କୁ ବାହାର କରିବାକୁ ସାହସ ଦେଖାଇ ନ ଥିଲେ । କେନ୍ଦ୍ରର ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ସରକାରଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ୟୁପିର ଗୋବିନ୍ଦ ବଲ୍ଲଭ ପନ୍ତ ସରକାର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଫୈଜାବାଦ ଡିଏମ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ବିଷୟରେ କହୁଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ସେମାନେ ଏହି ନିର୍ଦ୍ଦେଶକୁ ମାନିବାକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ମନା କରିଦେଇଥିଲେ । ଡିଏମଙ୍କ ତରଫରୁ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ଏହି ସମୟରେ କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଅଯୋଧ୍ୟା, ରାଜ୍ୟ ଏବଂ ଦେଶରେ ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ଦଙ୍ଗାର ନିଆଁକୁ ଠେଲି ଦେଇପାରେ । ଏହାପରେ ଦୀର୍ଘ ସମୟ ଧରି ବିବାଦ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା, ଯାହା ପରବର୍ତ୍ତୀ ୬୦ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସ୍ୱାଧୀନ ଦେଶର ସ୍ଥିତି ଓ ଦିଗ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଚାଲିଥିଲା ।

ସ୍ୱାଧୀନତା ପରେ ବିବାଦ ତୀବ୍ର ହୋଇଛି

୧୯୪୭ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୫ ତାରିଖରେ ଦେଶ ସ୍ୱାଧୀନ ହେବା ପରଠାରୁ ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସଚେତନତା ବଢ଼ିବାରେ ଲାଗିଥିଲା । ସୋମନାଥଙ୍କ ମାମଲା ଗରମ ହୋଇଥିଲା । ଏହାର ପୁନଃନିର୍ମାଣ ଯୋଜନାକୁ ଲୌହପୁରୁଷ ସର୍ଦ୍ଦାର ପଟେଲ ସବୁଜ ସଙ୍କେତ ଦେଇଛନ୍ତି । ଏହାପରେ ହିନ୍ଦୁମାନେ ମୋ ଭଗବାନ ରାମଲାଲାଙ୍କ ବାସଭବନରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇଁ ଦାବି କରିବା ଆରମ୍ଭ କଲେ । ଦେଶରେ ସମ୍ବିଧାନ ରଚନା ଚାଲିଥିଲା । ପାକିସ୍ତାନ ଏକ ମୁସଲମାନ ଦେଶ ଭାବେ ନିଜକୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କରିଥିଲା । ଏଥିସହିତ ସମ୍ବିଧାନରେ ଭାରତକୁ ଏକ ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ ଦେଶଭାବେ ରଖିବାକୁ ନେଇ ଆଲୋଚନା ହୋଇଥିଲା । ଏହି ସମୟରେ ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ଆକାଂକ୍ଷା ରେ ହଟଚମଟ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ଭଗବାନ ରାମଲାଲାଙ୍କ ବାସଭବନରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଆଲୋଚନା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।

୧୮୫୯ ମସିହାରେ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାରଙ୍କ ବିଭାଜନ ସମୟରେ ବାବ୍ରୀ ମସଜିଦ ବାହାରେ ନିର୍ମିତ ପ୍ଲାଟଫର୍ମରେ ଭଗବାନ ରାମଲାଲାଙ୍କୁ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା । ସେଠାରେ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ପୂଜା କରାଯାଉଥିଲା । ସେହି ସମୟରେ ମୁସଲମାନମାନଙ୍କୁ ବାବ୍ରି ମସଜିଦ ଦିଆଯାଇଥିଲା । ଧର୍ମ ଆଧାରରେ ଦେଶ ସ୍ୱାଧୀନହେବା ପରେ ହିନ୍ଦୁ ପକ୍ଷ ଭଗବାନ ରାମଲଲାଙ୍କ ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ଦାବି କରିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ସ୍ୱାଧୀନ ଭାରତ ସରକାର ଏଥିପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ନ ଥିଲେ । ତା’ପରେ ଏମିତି କିଛି ଘଟିଲା ଯାହା ଦେଶରେ ହଇଚଇ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା ।

ରାମଲାଲା ହାଜର ହୋଇଛନ୍ତି

ଏହା ଥିଲା ୨୨-୨୩ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୪୯ ରାତି । ହଠାତ୍ ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ଖବର ପ୍ରସାରିତ ହେଲା ଯେ ବାବ୍ରି ମସଜିଦର ଗର୍ଭଗୃହରେ ରାମଲାଲାଙ୍କ ଆବିର୍ଭାବ ହୋଇଛି । ଏହି ଖବର ନିଆଁ ଭଳି ବ୍ୟାପିଯାଇଥିଲା । ଚାରିଆଡ଼ୁ ଲୋକମାନେ ‘ଭାଏ ପ୍ରଗତି କୃପାଲା ଦୀନଦୟାଲ କୌଶଲ୍ୟା ହିତକାରୀ, ହର୍ଷିତ ମହତାରୀ ମୁନି ମନହରି ମୂର୍ତ୍ତି ରୂପ ବିଚାରୀ’ ପାଠ କରି ରାମ ଜନ୍ମଭୂମି ଆଡ଼କୁ ଯିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ଏହା ପ୍ରଥମ ଥର ନୁହେଁ ଯେ ଭୟଭୀତ କୃପା ପାଠ ହେଉଥିଲା । ଏହି ଭଜନ ୫୦୦ ବର୍ଷ ଧରି ଏଠାରେ ପଢ଼ାଯାଇ ଆସୁଛି । ୧୯୪୯ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୨୩ ତାରିଖରେ ଏହି ଭଜନର ଅର୍ଥ ବଦଳିଯାଇଥିଲା । ସକାଳ ବେଳକୁ ଜଙ୍ଗଲରେ ଅଗ୍ନି ପରି ଦେଖାଯାଉଥିବା ଭଗବାନ ରାମଙ୍କ ଶବ୍ଦ ବ୍ୟାପି ଯାଇଥିଲା । ରଘୁକୁଳ କୁଳଭୂଷଣ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀରାମ ସନ୍ତାନ ରୂପରେ ଜନ୍ମଭୂମି ମନ୍ଦିରର ଗର୍ଭଗୃହରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ ବୋଲି ଚର୍ଚ୍ଚା ହେଉଥିଲା । ବାବ୍ରୀ ମସଜିଦ୍ ପ୍ରାଙ୍ଗଣରେ ହିନ୍ଦୁ ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁଙ୍କ ପ୍ରବଳ ଭିଡ଼ ଜମିଥିଲା । ଭଗବାନ ଶ୍ରୀରାମଙ୍କ ସନ୍ତାନ ରୂପ ଦେଖିବା ପାଇଁ ସେଠାରେ ପ୍ରବଳ ଭିଡ଼ ଜମିଥିଲା । ଭଗବାନଙ୍କୁ ଦେଖିବା ପରେ ସମସ୍ତେ ଖୁସି ହୋଇଯାଇଥିଲେ ।

ଚିନ୍ତାରେ ପୁଲିସ

୧୯୩୪ ଘଟଣା ପରେ ପ୍ରତିଦିନ ରାମ ଜନ୍ମଭୂମି-ବାବ୍ରି ମସଜିଦ୍ ପରିସର ଯାଞ୍ଚ କରାଯାଉଥିଲା । ନିୟମିତ ଯାଞ୍ଚ ପାଇଁ ଅଯୋଧ୍ୟା ଥାନାର ଏସ୍ଏଚ୍ଓ ପ୍ରତିଦିନ ଏଠାକୁ ଆସୁଥିଲେ । ୧୯୪୯ ଡିସେମ୍ବର ୨୩ ତାରିଖ ସକାଳ ୭ଟାରେ ତତ୍କାଳୀନ ଏସ୍ଏଚ୍ଓ ରାମଦେବ ଦୁବେ ନିୟମିତ ଯାଞ୍ଚ ପାଇଁ ପହଞ୍ଚିବା ପରେ ସେଠାକାର ପରିସ୍ଥିତି ଦେଖି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଯାଇଥିଲେ । ବାବ୍ରୀ କମ୍ପ୍ଲେକ୍ସରେ ପାଖାପାଖି ୫୦୦ ଲୋକ ଏକାଠି ହୋଇଥିଲେ । ସେ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ବରିଷ୍ଠ ଅଧିକାରୀଙ୍କୁ ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ଜଣାଇଥିଲେ । ବରିଷ୍ଠ ଅଧିକାରୀମାନେ ପରିସ୍ଥିତି ବୁଝିବାବେଳକୁ ମଧ୍ୟାହ୍ନ ହୋଇସାରିଥିଲା । ବାବ୍ରୀ କମ୍ପ୍ଲେକ୍ସରେ ପାଖାପାଖି ୫୦୦୦ ଲୋକ ଭର୍ତ୍ତି ହୋଇଥିଲେ । ଅଯୋଧ୍ୟା ଆଖପାଖ ଗାଁର ଲୋକମାନେ ମଧ୍ୟ ରାମ ଜନ୍ମଭୂମି ମନ୍ଦିରରେ ପହଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ଦୌଡ଼ୁଥିଲେ ।

ଏହି ଭିଡ଼ ଦେଖି ପୁଲିସ ଓ ପ୍ରଶାସନିକ ଅଧିକାରୀମାନେ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଯାଇଥିଲେ । କୌଣସି ସାଧାରଣ ମନ୍ଦିରରେ ଭଗବାନ ରାମଲାଲାଙ୍କ ଆବିର୍ଭାବ ହୋଇନଥିଲା । ସେମାନେ ବାବ୍ରୀ ମସଜିଦ୍ର ମୁଖ୍ୟ ଗୁମ୍ବୁଜ ତଳେ ନଜର ଆସିଥିଲେ । ବାବ୍ରୀକୁ ନେଇ ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଶ୍ୱାସ ଥିଲା ଯେ ଏହା ରାମ ମନ୍ଦିର ଭାଙ୍ଗି ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥିଲା । ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ଅଭାବରୁ ବାବ୍ରି ଅଚଳ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲା । ଶୁକ୍ରବାର ନମାଜ ପାଇଁ ଶୁକ୍ରବାର ଖୋଲା ରହିଥିଲା । ଅନ୍ୟ ଦିନଗୁଡ଼ିକରେ ଏଠାକୁ କେବଳ ଜଣେ କିମ୍ବା ଦୁଇ ଜଣ ଆସୁଥିଲେ । କିନ୍ତୁ, ସେହି ଦିନଟି ଭିନ୍ନ ଥିଲା ।

ରାମ ଚବୁତ୍ରାରେ ବସିଥିଲେ ରାମଲାଲା

ବାବ୍ରୀ ମସଜିଦର ବାହାର ପାର୍ଶ୍ୱରେ ୨୧ ଫୁଟ ଲମ୍ବ ଓ ୧୭ ଫୁଟ ଚଉଡ଼ାର ଏକ ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥିଲା । ଏହା ରାମ ଚବୁତ୍ରା ନାମରେ ପରିଚିତ ଥିଲା । ଏହି ରାମ ମଞ୍ଚରେ ଭଗବାନ ରାମଙ୍କ ଶିଶୁ ରୂପର ଏକ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ବସିଥିଲା । ସେହି ସମୟରେ ଅଯୋଧ୍ୟାର ଅନ୍ୟ କୌଣସି ମନ୍ଦିର, ମଠ କିମ୍ବା ଆଶ୍ରମ ଭଳି ସମାନ ସଂଖ୍ୟକ ଲୋକ ସେମାନଙ୍କ ଦର୍ଶନ ପାଇଁ ଏକାଠି ହେଉଥିଲେ । ରାମଲଲାଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତି ଖବର ପରିସ୍ଥିତିକୁ ବଦଳାଇ ଦେଇଥିଲା । ୧୯୪୯ ଡିସେମ୍ବର ୨୩ ତାରିଖ ସକାଳେ ବାବ୍ରି ମସଜିଦର ମୁଖ୍ୟ ଗୁମ୍ବୁଜ ତଳେ ଥିବା କୋଠରୀରେ ସେହି ମୂର୍ତ୍ତି ଦେଖାଯାଇଥିଲା, ଯାହା ଅନେକ ଦଶନ୍ଧି କିମ୍ବା ଶତାବ୍ଦୀ ଧରି ରାମ ଚବୁତ୍ରା ଉପରେ ବସିଥିଲା । ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସେଠାରେ ସୀତା ରସୋଇ ବା କୌଶଲ୍ୟା ରସୋଇରେ ଭୋଗ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥିଲା । ରାମ ଚବୁତ୍ରା ଓ ସୀତା ରସୋଇ ନିର୍ମୋହୀ ଆଖଡ଼ାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ଥିଲେ । ଏହି ଆଖଡ଼ାର ସାଧୁ ଓ ସାଧୁମାନେ ସେଠାରେ ପୂଜା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ରୀତିନୀତି କରୁଥିଲେ ।

ନରସିଂହ ରାଓଙ୍କ ପୁସ୍ତକର କାହାଣୀ

ପୂର୍ବତନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ପିଭି ନରସିଂହ ରାଓଙ୍କ ପୁସ୍ତକ ଅଯୋଧ୍ୟା । ୬ ଡିସେମ୍ବର, ୧୯୯୨ର ଓ ୨୩ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୪୯ର ଘଟଣା ବିଷୟରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି । ୧୯୪୯ ଡିସେମ୍ବର ୨୩ ତାରିଖ ସକାଳେ ଅଯୋଧ୍ୟା ଥାନାରେ ରୁଜୁ ହୋଇଥିବା ଏଫଆଇଆରର ବିବରଣୀ ମଧ୍ୟ ସେ ଦେଇଛନ୍ତି । ଏସଏଚଓ ରାମଦେବ ଦୁବେ ଆଇପିସିର ଧାରା ୧୪୭, ୪୪୮ ଏବଂ ୨୯୫ ଅନୁଯାୟୀ ଏଫଆଇଆର ରୁଜୁ କରିଥିଲେ । ରାତିରେ ୫୦ରୁ ୬୦ ଜଣ ଲୋକ ତାଲା ଭାଙ୍ଗି କାନ୍ଥ ଟପି ମସଜିଦ ଭିତରକୁ ପ୍ରବେଶ କରିଥିଲେ । ସେଠାରେ ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ରଜୀଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ । କାନ୍ଥରେ ଭିତରେ ଓ ବାହାରେ ହଳଦିଆ ରଙ୍ଗରେ ‘ସୀତାରାମ’ ଇତ୍ୟାଦି ମଧ୍ୟ ଲେଖିଥିଲେ । ସେହି ସମୟରେ ଡ୍ୟୁଟିରେ ଥିବା କନେଷ୍ଟବଳ ସେମାନଙ୍କୁ ଏପରି କରିବାକୁ ବାରଣ କରିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ସେମାନେ ତାଙ୍କ କଥା ଶୁଣିନଥିଲେ । ସେଠାରେ ନିୟୋଜିତ ପିଏସିକୁ ମଧ୍ୟ ଡକାଯାଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ସେତେବେଳକୁ ସେମାନେ ମନ୍ଦିର ଭିତରକୁ ପ୍ରବେଶ କରିସାରିଥିଲେ ।

ଏହି ମାମଲା ସିଏମ୍-ପିଏମ୍ ଙ୍କ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲା

ଅଯୋଧ୍ୟାର ବାବ୍ରୀ ମସଜିଦରେ ରାମଲାଲାଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତି ଖବର ଲକ୍ଷ୍ନୌରୁ ଦିଲ୍ଲୀରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲା । ଏହି ଘଟଣା ସାରା ଦେଶକୁ ଆତଙ୍କିତ କରିଥିଲା । ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ଏହି ଘଟଣା ଘଟିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହାର ପ୍ରଭାବ ସମଗ୍ର ଦେଶ ଉପରେ ପଡ଼ିଥିଲା । ଏକଥା ସମସ୍ତେ ଜାଣିଥିଲେ ଓ ବୁଝିଥିଲେ । ଏହି ସୂଚନା ମିଳିବାମାତ୍ରେ ଚାରିଆଡ଼େ ହଇଚଇ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା । ସେତେବେଳେ ଦେଶର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ ପଣ୍ଡିତ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ଏବଂ ଗୃହମନ୍ତ୍ରୀ ସର୍ଦ୍ଦାର ବଲ୍ଲଭ ଭାଇ ପଟେଲ, ୟୁପି ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପଣ୍ଡିତ ଗୋବିନ୍ଦ ବଲ୍ଲଭ ପନ୍ତ ଏବଂ ଗୃହମନ୍ତ୍ରୀ ଲାଲ ବାହାଦୁର ଶାସ୍ତ୍ରୀ । ଘଟଣାର ବିଚାର ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । କେନ୍ଦ୍ରର ନେହେରୁ ସରକାର ଏବଂ ୟୁପିର ପନ୍ତ ସରକାର ଅଯୋଧ୍ୟା ଘଟଣାକୁ ଅନୁପଯୁକ୍ତ ବୋଲି ବିବେଚନା କରିଥିଲେ ।

କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ତରଫରୁ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ଉଭୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ପାରସ୍ପରିକ ସହମତି କିମ୍ବା ଅଦାଲତଙ୍କ ଆଦେଶ କ୍ରମେ ବିବାଦର ସମାଧାନ କରାଯାଉ । ଅନ୍ୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ପୂଜାସ୍ଥଳୀରେ ଜାଲିଆତି କରିବା ଭୁଲ ଥିଲା । ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ପୂର୍ବ ସ୍ଥିତାବସ୍ଥା ଫେରାଇ ଆଣିବାକୁ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ । ଅର୍ଥାତ୍ ରାମ ଚବୁତ୍ରାରେ ଭଗବାନ ରାମଲାଲାଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ପୁନଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଜାରି ହୋଇଥିଲା ।

ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ମାନିବାକୁ ମନା କଲେ ଡିଏମ

‘ମୁଁ ସେଦିନ ହୋଇହି ସୋଇ ଜୋ ରାମ ରଚିତ ରାଖା’ର ପ୍ରକୃତ ଅର୍ଥ ଶିଖିଲି । ରାମଚରିତ ମାନସର ବାଲକନ୍ଦ କି ଚୌପାଇର ଏହି ଉଦାହରଣର ଅର୍ଥ ହେଉଛି, ରାମ ଯାହା ଚାହିଁବେ ତାହା ହୋଇଥାଏ । ଅନ୍ୟ କେହି ଚାହିଁଲେ କିଛି ହୁଏ ନାହିଁ । ୨୩ ଡିସେମ୍ବର, ୧୯୪୯ରେ ମୁଁ ମୋ ଜମିରେ ଏହା ଘଟିଥିବା ଦେଖିଲି । ତତ୍କାଳୀନ ୟୁପି ମୁଖ୍ୟ ଶାସନ ସଚିବ ଭଗବାନ ସାହାଇ ଫୈଜାବାଦ ଡିଏମ୍ କେକେକେ ନାୟାରଙ୍କୁ ଏକ ଲିଖିତ ଆଦେଶ ଦେଇ କହିଥିଲେ, ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ପୂର୍ବ ସ୍ଥିତାବସ୍ଥା ପୁନରୁଦ୍ଧାର କରାଯାଉ । ଏହି ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଅନୁଯାୟୀ ରାମଲାଲାଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତିକୁ ମସଜିଦରୁ ହଟାଇ ଦିଆଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଏହାକୁ ପୁଣିଥରେ ରାମ ଚବୁତ୍ରାରେ ରଖିବାକୁ ପ୍ରଶାସନକୁ କୁହାଯାଇଥିଲା । ସରକାରଙ୍କ ଏହି ଆଦେଶ ୨୩ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୪୯ ଅପରାହ୍ନ ୨ଟା ୩୦ରେ ଡିଏମ୍ କେକେକେ ନାୟାରଙ୍କୁ ଅବଗତ କରାଯାଇଥିଲା । ମୁଖ୍ୟ ଶାସନ ସଚିବ ଆଦେଶରେ କହିଥିଲେ ଯେ ଯଦି ବଳ ପ୍ରୟୋଗ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ, ତେବେ ପଛଘୁଞ୍ଚା ଦିଅନ୍ତୁ ନାହିଁ ।’

ଫୈଜାବାଦ ଡିଏମ୍ କେକେକେ ନାୟାର ଏହି ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି । ଏହାର ଅଧ୍ୟୟନ ପରେ ସେ ସରକାରଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ମାନିବାକୁ ମନା କରିଦେଇଥିଲେ । ଡିଏମ ନାୟାର ମୁଖ୍ୟ ଶାସନ ସଚିବଙ୍କୁ ଏହି ନିର୍ଦ୍ଦେଶର ଜବାବ ପଠାଇଛନ୍ତି । ଫୈଜାବାଦ ଡିଏମ୍ ଲିଖିତଭାବେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଗର୍ଭଗୃହରୁ ରାମଲଲାଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି କୁ ହଟାଇ ରାମ ଚବୁତ୍ରାକୁ ନେବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଏପରି କରିବା ଦ୍ୱାରା ଅଯୋଧ୍ୟା, ଫୈଜାବାଦ ଏବଂ ଆଖପାଖ ଗାଁ ଓ ସହରରେ ଆଇନ ଶୃଙ୍ଖଳା ପରିସ୍ଥିତି ଖରାପ ହୋଇପାରେ ।

ଡିଏମଙ୍କ ଚିନ୍ତା ଭିନ୍ନ ଥିଲା

ଫୈଜାବାଦ ଡିଏମଙ୍କର ନିଜସ୍ୱ ଚିନ୍ତା ଥିଲା । ବଳ ପ୍ରୟୋଗ କରି ସେମାନେ ବଡ଼ ବିବାଦ ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ଚାହୁଁନଥିଲେ । ମୁଖ୍ୟ ଶାସନ ସଚିବଙ୍କୁ ପଠାଯାଇଥିବା ଚିଠିରେ ଡିଏମ୍ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଛନ୍ତି ଯେ ରାମଲଲାଙ୍କ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ହଟାଇବା ପରେ ବଡ଼ ଧରଣର ବିବାଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇପାରେ । ଜିଲ୍ଲା ପ୍ରଶାସନର ଅଧିକାରୀ ଓ ପୁଲିସ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ଜୀବନ ନିଶ୍ଚିତ ହୋଇପାରୁନାହିଁ । ଡିଏମ ସରକାରଙ୍କୁ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ଜଣେ ପୂଜକ ଖୋଜିବା ଅସମ୍ଭବ ଯିଏ ଗର୍ଭଗୃହରୁ ରାମଲଲାଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତିକୁ ବିଧିବଦ୍ଧ ଭାବରେ ହଟାଇବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଅଛନ୍ତି । ଏଭଳି କାର୍ଯ୍ୟ କରି କେହି ତାଙ୍କ ଦୁନିଆ ତଥା ପରଲୋକକୁ ଖରାପ କରିବାକୁ ଚାହିଁବେ ନାହିଁ । ଏଭଳି କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ପୂଜକଙ୍କ ମୁକ୍ତି ବିପଦରେ ପଡ଼ିବ । କୌଣସି ପୂଜକ ଏପରି କରିବାକୁ ରାଜି ହେବେ ନାହିଁ ।

ଇସ୍ତଫା ଦେବା ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ

ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶର ଗୋବିନ୍ଦ ବଲ୍ଲଭ ପନ୍ତ ସରକାର ଡିଏମ୍ କେକେକେ ନାୟାରଙ୍କ ଯୁକ୍ତିରେ ସହମତ ହୋଇନଥିଲେ । ପୁରୁଣା ସ୍ଥିତିକୁ ଯେକୌଣସି ମୂଲ୍ୟରେ ପୁନରୁଦ୍ଧାର କରିବାକୁ ସରକାର ପୁଣିଥରେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥିଲେ । ଏହାର ୪ ଦିନ ପରେ ୧୯୪୯ ଡିସେମ୍ବର ୨୭ତାରିଖରେ ଡିଏମ୍ ନାୟାର ନିଜର ଜବାବ ପଠାଇଥିଲେ । ସରକାରଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ୍ରମେ ଡିଏମ୍ ନାୟାର ଇସ୍ତଫା ଦେଇଛନ୍ତି । ଏହା ସହ ବିବାଦର ମୁକାବିଲା ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କୁ ଏକ ଉପାୟ ମଧ୍ୟ ସେ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି । ବିସ୍ଫୋରକ ପରିସ୍ଥିତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ପାଇଁ ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ ଅଦାଲତ ଉପରେ ଛାଡ଼ି ଦିଆଯାଇପାରେ ବୋଲି ଡିଏମ୍ ନାୟାର ପନ୍ତ ସରକାରଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି ।

ଅଦାଲତଙ୍କ ରାୟ ନ ଆସିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିବାଦୀୟ ଢାଞ୍ଚା ବାହାରେ ଜାଲି ଗେଟ୍ ଲଗାଯାଇପାରିବ ବୋଲି ଡିଏମ୍ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି । ସେଠାରୁ ଭକ୍ତମାନେ ରାମଲାଲାଙ୍କ ଦର୍ଶନ କରିପାରିବେ । କିନ୍ତୁ ଆପଣଙ୍କୁ ପ୍ରବେଶ ମିଳିବ ନାହିଁ । ରାମଲଲାଙ୍କ ନିୟମିତ ପୂଜା ଓ ଭୋଗ ପାଇଁ ନିଯୁକ୍ତ ପୁରୋହିତଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ୩ରୁ ୧କୁ ହ୍ରାସ କରିବାକୁ ପରାମର୍ଶ ଦିଆଯାଇଥିଲା । ବିବାଦୀୟ ଢାଞ୍ଚା ଚାରିପଟେ ସୁରକ୍ଷା ବଳୟକୁ କଡ଼ାକଡ଼ି କରାଯିବ ବୋଲି ଆଲୋଚନା ହୋଇଥିଲା । ଏହାଦ୍ୱାରା ଦୁର୍ବୃତ୍ତମାନେ ସେଠାକୁ ଆସିବାରୁ ବଞ୍ଚିତ ହୋଇପାରିଥାନ୍ତେ ।

କେନ୍ଦ୍ରର ନେହେରୁ ସରକାର ଏବଂ ୟୁପିର ପନ୍ତ ସରକାର ଡିଏମ୍ ନାୟାରଙ୍କ ଇସ୍ତଫାକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଥିଲେ । ଡିଏମଙ୍କ ପରାମର୍ଶ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା । ଏହିଭଳିଭାବେ ରାମଲାଲାଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ବାବ୍ରୀ ମସଜିଦର ଗର୍ଭଗୃହରେ ରହିଥିଲା । ରାମଲାଲାଙ୍କୁ ତାଲାରେ ବନ୍ଦ କରି ଦିଆଯାଇଥିଲା । ଏହା ସହିତ ସେହି ବିବାଦର ମଞ୍ଜି ରୋପଣ କରାଯାଇଥିଲା, ଯାହା ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଦେଶର ରାଜନୈତିକ ଏବଂ ଧାର୍ମିକ ଦିଗକୁ ବଦଳାଇ ଦେଇଥିଲା ।