ବେଙ୍ଗାଲୁର : ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ ଚନ୍ଦ୍ରରେ ପହଞ୍ଚିବାର ପଞ୍ଚମ ଦିନ (ଅଗଷ୍ଟ ୨୮)ରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ପଠାଇଛି । ଏହା ଅନୁଯାୟୀ ଚନ୍ଦ୍ରର ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁରେ ସଲ୍ଫରର ଉପସ୍ଥିତି ରହିଛି । ଚନ୍ଦ୍ରପୃଷ୍ଠରେ ଆଲୁମିନିୟମ, କ୍ୟାଲସିୟମ, ଲୌହ, କ୍ରୋମିୟମ, ଟାଇଟାନିୟମର ଉପସ୍ଥିତି ମଧ୍ୟ ଠାବ କରାଯାଇଛି ।
ଏହାବ୍ୟତୀତ ଚନ୍ଦ୍ରମାଟିରେ ମାଙ୍ଗାନିଜ, ସିଲିକନ୍ ଓ ଅମ୍ଳଜାନ ମଧ୍ୟ ଥିବାବେଳେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନର ସନ୍ଧାନ ଜାରି ରହିଛି । ଅର୍ଥାତ୍ ଚନ୍ଦ୍ରର ମାଟିରେ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମୋଟ ୯ଟି ଉପାଦାନ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଛି । ପ୍ରଜ୍ଞାନ ରୋଭରରେ ଲାଗିଥିବା ଲିବିଏସ୍ ଅର୍ଥାତ୍ ଲେଜର୍ ଇଣ୍ଡୋସ୍ଡ଼ ବ୍ରେକ୍ ଡାଉନ୍ ସ୍ପେକ୍ଟ୍ରୋସ୍କୋପି ପେଲୋଡ୍ ଦ୍ୱାରା ଏହି ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ପଠାଯାଇଛି ।
ଏହି ଅମ୍ଳଜାନଦ୍ୱାରା ସିଧାସଳଖ ନିଶ୍ୱାସ ନେଇପାରିବେ ନାହିଁ
ତେବେ ଚନ୍ଦ୍ରମାଟିରେ ମିଳୁଥିବା ଅମ୍ଳଜାନ ସିଧାସଳଖ ନିଶ୍ୱାସ ନେବା ଭଳି ନୁହେଁ । ଏହା ଅକ୍ସାଇଡ ଆକାରରେ ଥାଏ । ଏହା ପୂର୍ବରୁ ନାସା ମଧ୍ୟ ଚନ୍ଦ୍ରର ମାଟିରେ ଅମ୍ଳଜାନ ଠାବ କରିଥିଲା । ତେଣୁ ଇସ୍ରୋକୁ ଏଠାରେ ଅକ୍ସିଜେନ ମିଳିବାର ସମ୍ଭାବନା ଥିଲା ।
ଅକ୍ସାଇଡ୍ ରାସାୟନିକ ଯୌଗର ଏକ ଶ୍ରେଣୀ । ଏହାର ଗଠନରେ ଏକ କିମ୍ବା ଏକାଧିକ ଅମ୍ଳଜାନ ପରମାଣୁ ରହିଛି। ଯେପରିକି ଲି୨ଓ, ସିଓ୨, ଏଚ୍୨ଓ ଇତ୍ୟାଦି । H2O ହେଉଛି ଜଳ । ସେଥିପାଇଁ ଇସ୍ରୋ ଏବେ ଅମ୍ଳଜାନ ପାଇବା ପରେ ଏଚ୍ ଅର୍ଥାତ୍ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଖୋଜୁଛି ।
ଏହି ପରୀକ୍ଷଣରେ ଲେଜର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ
ଏହି ପରୀକ୍ଷଣରେ ନମୁନା ପୃଷ୍ଠ ଅର୍ଥାତ୍ ଚନ୍ଦ୍ର ମାଟି କିମ୍ବା ପଥରରେ ହାଇ-ଫୋକସ୍ ଲେଜର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଭୂପୃଷ୍ଠ ଗରମ ହେଲେ ପ୍ଲାଜମା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଏଥିରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ସ୍ପେକ୍ଟ୍ରମକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରି ଏହି ଉପାଦାନ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଏ । ବିଭିନ୍ନ ଉପାଦାନର ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସ୍ପେକ୍ଟ୍ରମ୍ ଥାଏ ।
ଚନ୍ଦ୍ରପୃଷ୍ଠରେ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ଗଭୀରତାରେ ତାପମାତ୍ରାରେ ଯଥେଷ୍ଟ ପାର୍ଥକ୍ୟ
ଏହା ପୂର୍ବରୁ ଅଗଷ୍ଟ ୨୭ରେ ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ର ବିକ୍ରମ ଲ୍ୟାଣ୍ଡରରେ ଲାଗିଥିବା ଚାସ୍ତେ ପେଲୋଡ୍ ଚନ୍ଦ୍ରର ତାପମାତ୍ରା ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ପଠାଇଥିଲା । ଚନ୍ଦ୍ର ପୃଷ୍ଠ ଥର୍ମୋଫିଜିକାଲ ପରୀକ୍ଷଣ ଅନୁଯାୟୀ, ଚନ୍ଦ୍ର ପୃଷ୍ଠର ତାପମାତ୍ରା ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ଗଭୀରତାରେ ଯଥେଷ୍ଟ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଛି ।
ଚନ୍ଦ୍ରର ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁ ପୃଷ୍ଠରେ ତାପମାତ୍ରା ପ୍ରାୟ ୫୦ ଡିଗ୍ରୀ ସେଲସିୟସ ରହିଛି । ସେହିପରି ମାଇନସ୍ ୧୦ ଡିଗ୍ରୀ ସେଲସିୟସ ତାପମାତ୍ରା ୮୦ ମିଲିମିଟର ଗଭୀରତାରେ ରେକର୍ଡ କରାଯାଇଛି । ଏହି ଗଛରେ ୧୦ଟି ତାପମାତ୍ରା ସେନ୍ସର ରହିଛି, ଯାହା ୧୦ ସେଣ୍ଟିମିଟର ଅର୍ଥାତ୍ ୧୦୦ ମିଲିମିଟର ଗଭୀରତାରେ ପହଞ୍ଚିପାରେ ।
ଅହମ୍ମଦାବାଦର ଫିଜିକାଲ ରିସର୍ଚ୍ଚ ଲାବୋରେଟୋରୀ ସହଯୋଗରେ ଭିଏସଏସ ସିର ସ୍ପେସ୍ ଫିଜିକ୍ସ ଲାବୋରେଟୋରି ପକ୍ଷରୁ ଚାସ୍ତେ ପେଲୋଡ୍ ବିକଶିତ କରାଯାଇଛି ।
ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁର ତାପମାତ୍ରା ଜାଣିବା ଦ୍ୱାରା କ’ଣ ଲାଭ ମିଳିଥାଏ ?
ଇସ୍ରୋ ମୁଖ୍ୟ ଏସ ସୋମନାଥ କହିଛନ୍ତି ଯେ ସେ ଚନ୍ଦ୍ରର ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁକୁ ବାଛିଥିଲେ କାରଣ ଏହା ଭବିଷ୍ୟତରେ ମନୁଷ୍ୟକୁ ବସବାସ କରିବାର କ୍ଷମତା ରଖିପାରେ । ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁରେ ଅଳ୍ପ ସମୟ ପାଇଁ ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ ରହିଥାଏ । ଏବେ ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ ସେଠାକାର ତାପମାତ୍ରା ସମେତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଜିନିଷ ବିଷୟରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ସୂଚନା ପଠାଉଥିବାବେଳେ ଏବେ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଜାଣିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିବେ ଯେ ଚନ୍ଦ୍ରର ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁର ମାଟିରେ ପ୍ରକୃତରେ କେତେ କ୍ଷମତା ରହିଛି ।
ସେକେଣ୍ଡ ପ୍ରତି ୧ ସେଣ୍ଟିମିଟର ବେଗରେ ଗତି କରୁଛି ରୋଭର
୬ ଚକିଆ ପ୍ରଜ୍ଞାନ ରୋଭରର ଓଜନ ୨୬ କେଜି । ଅବତରଣର ପ୍ରାୟ ୧୪ ଘଣ୍ଟା ପରେ ଗୁରୁବାର ସକାଳେ ଇସ୍ରୋ ରୋଭରର ପ୍ରସ୍ଥାନ ନେଇ ସୂଚନା ଦେଇଛି । ଅଗଷ୍ଟ ୨୩ ତାରିଖ ସନ୍ଧ୍ୟା ୬ଟା ୪ମିନିଟରେ ଲ୍ୟାଣ୍ଡର ଚନ୍ଦ୍ରରେ ଅବତରଣ କରିଥିଲା । ଏହା ସେକେଣ୍ଡ ପ୍ରତି ୧ ସେଣ୍ଟିମିଟର ବେଗରେ ଗତି କରେ ଏବଂ ଏହାର ଆଖପାଖରେ ଥିବା ଜିନିଷଗୁଡିକ ସ୍କାନ୍ କରିବା ପାଇଁ ନେଭିଗେସନ କ୍ୟାମେରା ବ୍ୟବହାର କରେ ।
ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ ସହ ମୋଟ ୭ଟି ପେଲୋଡ୍ ପଠାଯାଇଛି
ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ ମିଶନର ତିନୋଟି ଭାଗ ରହିଛି । ପ୍ରୋପଲସନ ମଡ୍ୟୁଲ, ଲ୍ୟାଣ୍ଡର ଏବଂ ରୋଭର । ସେମାନଙ୍କ ଉପରେ ସମୁଦାୟ ୭ଟି ପେଲୋଡ୍ ରହିଛି । ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ର ପ୍ରୋପଲସନ ମଡ୍ୟୁଲରେ ଶେପ୍ ନାମକ ଏକ ପେଲୋଡ୍ ଲଗାଯାଇଛି । ଏହା ଚନ୍ଦ୍ରକୁ ପରିକ୍ରମା କରୁଛି ଏବଂ ପୃଥିବୀରୁ ଆସୁଥିବା ବିକିରଣକୁ ଯାଞ୍ଚ କରୁଛି ।
ସେହିପରି ଲ୍ୟାଣ୍ଡରରେ ୩ଟି ପେଲୋଡ୍ ରହିଛି । ରମ୍ଭା, ଚାସ୍ତେ ଓ ଇଲସା । ପ୍ରଜ୍ଞାନ ଉପରେ ଦୁଇଟି ପେଲୋଡ୍ ରହିଛି । ଆମେରିକାର ମହାକାଶ ଏଜେନ୍ସି ନାସା ପକ୍ଷରୁ ଲେଜର ରେଟ୍ରୋରିଫ୍ଲେକ୍ଟର ଆରେ ନାମରେ ଏକ ଉପକରଣ ମଧ୍ୟ ରହିଛି । ଏହାକୁ ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ର ଲ୍ୟାଣ୍ଡରରେ ଲଗାଯାଇଛି । ଏହା ଚନ୍ଦ୍ରଠାରୁ ପୃଥିବୀର ଦୂରତା ମାପିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ ଲ୍ୟାଣ୍ଡରର ସଫ୍ଟ ଲ୍ୟାଣ୍ଡିଂ ୪ଟି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ହୋଇଛି
ଇସ୍ରୋ ୩୦ କିଲୋମିଟର ଉଚ୍ଚତାରୁ ଅଗଷ୍ଟ ୨୩ ତାରିଖ ସନ୍ଧ୍ୟା ୫ଟା ୪୪ରେ ସ୍ୱୟଂଚାଳିତ ଅବତରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା ଏବଂ ପରବର୍ତ୍ତୀ ୨୦ ମିନିଟ୍ ମଧ୍ୟରେ ଯାତ୍ରା ଶେଷ କରିଥିଲା ।
ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ ୪୦ ଦିନରେ ପୃଥିବୀକୁ ୨୧ ଥର ଏବଂ ଚନ୍ଦ୍ରକୁ ୧୨୦ ଥର ପରିକ୍ରମା କରିଛି । ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ ୫୫ ଲକ୍ଷ କିଲୋମିଟର ଯାତ୍ରା କରି ଚନ୍ଦ୍ରକୁ ୩.୮୪ ଲକ୍ଷ କିଲୋମିଟର ଦୂରତା ଅତିକ୍ରମ କରିଥିଲା ।
୧. ରଫ୍ ବ୍ରେକିଂ ପର୍ଯ୍ୟାୟ:
- ଲ୍ୟାଣ୍ଡର ଅବତରଣ ସ୍ଥଳଠାରୁ ୭୫୦ କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ଥିଲା । ଉଚ୍ଚତା ୩୦ କିଲୋମିଟର ଏବଂ ବେଗ ଘଣ୍ଟାପ୍ରତି ୬,୦୦୦ କିଲୋମିଟର ।
- ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟ ସାଢ଼େ ୧୧ ମିନିଟ୍ ଧରି ଚାଲିଥିଲା । ଏହି ସମୟରେ ବିକ୍ରମ ଲ୍ୟାଣ୍ଡରର ସେନସରକୁ କ୍ୟାଲିବ୍ରେଟ୍ କରାଯାଇଥିଲା ।
- ଲ୍ୟାଣ୍ଡରକୁ ୩୦ କିଲୋମିଟର ଉଚ୍ଚତାରୁ ୭.୪ କିଲୋମିଟର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆଡ଼ୁଆ ଅବସ୍ଥାରେ ଅଣାଯାଇଥିଲା ।
୨. ଆଟିଚ୍ୟୁଡ୍ ହୋଲ୍ଡିଂ ପର୍ଯ୍ୟାୟ:
- ବିକ୍ରମ ଚନ୍ଦ୍ରପୃଷ୍ଠର ଫଟୋ ଉଠାଇ ଏହାକୁ ପୂର୍ବରୁ ଥିବା ଫଟୋ ସହ ତୁଳନା କରିଥିଲେ ।
- ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୨ ସମୟରେ ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟ ୩୮ ସେକେଣ୍ଡ ଥିବା ବେଳେ ଏଥର ଏହା ୧୦ ସେକେଣ୍ଡକୁ ହ୍ରାସ ପାଇଛି ।
- ମାତ୍ର ୧୦ ସେକେଣ୍ଡରେ ଚନ୍ଦ୍ରରୁ ବିକ୍ରମ ଲ୍ୟାଣ୍ଡରର ଉଚ୍ଚତା ୭.୪ କିଲୋମିଟରରୁ ୬.୮ କିଲୋମିଟରକୁ ଖସି ଆସିଥିଲା ।
୩. ଫାଇନ୍ ବ୍ରେକିଂ ପର୍ଯ୍ୟାୟ:
- ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟ ୧୭୫ ସେକେଣ୍ଡ ଧରି ଚାଲିଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ଲ୍ୟାଣ୍ଡରର ବେଗ ଶୂନ୍ୟ ହୋଇଯାଇଥିଲା ।
- ବିକ୍ରମ ଲ୍ୟାଣ୍ଡରଙ୍କ ସ୍ଥିତି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଠିଆ ଥିଲା ।
- ଭୂପୃଷ୍ଠରୁ ବିକ୍ରମ ଲ୍ୟାଣ୍ଡରର ଉଚ୍ଚତା ପ୍ରାୟ ୧ କିଲୋମିଟର ଥିଲା ।
୫.ଟର୍ମିନାଲ ଅବତରଣ:
- ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଲ୍ୟାଣ୍ଡରକୁ ପ୍ରାୟ ୧୫୦ ମିଟର ଉଚ୍ଚତାକୁ ଅଣାଯାଇଥିଲା ।
- ସବୁ କିଛି ଠିକ୍ ଥିବାବେଳେ ଚନ୍ଦ୍ର ପୃଷ୍ଠରେ ସଫ୍ଟ ଲ୍ୟାଣ୍ଡିଂ କରାଯାଇଥିଲା ।
- ଏହା ହେଉଛି ଚନ୍ଦ୍ରକୁ ଭାରତର ତୃତୀୟ ଅଭିଯାନ, ଜଳ ଖୋଜିବାର ପ୍ରଥମ ଅଭିଯାନ
୨୦୦୮ରେ ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୧ ଉତକ୍ଷେପଣ କରାଯାଇଥିଲା । ଏଥିରେ ଏକ ପ୍ରୋବ୍ର କ୍ରାସ୍ ଲ୍ୟାଣ୍ଡିଂ କରାଯାଇଥିଲା ଯେଉଁଥିରେ ଚନ୍ଦ୍ରରେ ପାଣି ଠାବ କରାଯାଇଥିଲା । ଏହାପରେ ୨୦୧୯ରେ ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୨ ଚନ୍ଦ୍ର ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଅବତରଣ କରିପାରିନଥିଲା । ୨୦୨୩ ଅଗଷ୍ଟ ୨୩ତାରିଖରେ ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ ଚନ୍ଦ୍ରରେ ଅବତରଣ କରିଥିଲା । ସୁରକ୍ଷିତଭାବେ ଚନ୍ଦ୍ରରେ ପହଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ ଏକ ବାର୍ତ୍ତା ପଠାଇଛି । ସେ କହିଛନ୍ତି, ମୁଁ ମୋ ଗନ୍ତବ୍ୟସ୍ଥଳରେ ପହଞ୍ଚିଛି ।
୧୪ ଦିନର ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ ଅଭିଯାନ
ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ ଅଭିଯାନ ୧୪ ଦିନର । ବାସ୍ତବରେ ୧୪ ଦିନ ରାତି ଓ ୧୪ ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚନ୍ଦ୍ରରେ ଆଲୋକ ରହିଥାଏ । ଏଠାରେ ରାତି ହେଲେ ତାପମାତ୍ରା -୧୦୦ ଡିଗ୍ରୀ ସେଲସିୟସରୁ କମ୍ ହୋଇଯାଏ । ଚନ୍ଦ୍ରଯାନର ଲ୍ୟାଣ୍ଡର ଓ ରୋଭର ନିଜ ସୌର ପ୍ୟାନେଲରୁ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କରୁଛନ୍ତି । ତେଣୁ ସେମାନେ ୧୪ ଦିନ ବିଜୁଳି ଉତ୍ପାଦନ କରିବେ, କିନ୍ତୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ରାତିରେ ବନ୍ଦ ହୋଇଯିବ । ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ ନ ହେଲେ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍ସ ପ୍ରବଳ ଥଣ୍ଡା ସହିପାରିବ ନାହିଁ ଏବଂ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହେବ ।
