- ମନ୍ଦିର-ମସଜିଦ ଉପରେ ଲାଲ ହୋଇଗଲା ଅଯୋଧ୍ୟା
- ସେହି ପ୍ରଥମ ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ଦଙ୍ଗା
ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ମୁଁ ଅଯୋଧ୍ୟା । ଅଯୋଧ୍ୟା, ଯେଉଁଠାରେ ୫୦୦ ବର୍ଷ ଧରି ଅନେକ ରାଜା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ଶାସନ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥିଲା । ମସଜିଦ ନିର୍ମାଣ ଦେଖିଥିଲି । ମୁଁ ଦେଖିଲି ମନ୍ଦିରଟି ଭାଙ୍ଗିଯାଉଛି । ୧୫୨୮ ମସିହାରେ ଯେତେବେଳେ ମୋଗଲ ସମ୍ରାଟ ବାବରଙ୍କ ଜେନେରାଲ ମୀରବାକି ତାସକାଣ୍ଡି ମସଜିଦ ନିର୍ମାଣ କଲେ, ସେତେବେଳେ ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କ ଭାବନାକୁ ଆଘାତ ଲାଗିଥିଲା । ଦୁର୍ବଳ ହିନ୍ଦୁ ବର୍ଗ ବିଭିନ୍ନ ବର୍ଗରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇ ସ୍ୱର ଉତ୍ତୋଳନ କରିପାରିନଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କ ଆରାଧ୍ୟ ନାମରେ ବହୁ ସଂଖ୍ୟକ ଲୋକଙ୍କୁ କାଟି ଦିଆଯାଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଭଗବାନ ରାମଲାଲାଙ୍କ ମନ୍ଦିରକୁ ବଞ୍ଚାଇବାରେ ସଫଳ ହୋଇପାରିନଥିଲେ । ଗୋସ୍ୱାମୀ ତୁଳସୀଦାସ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ପୁସ୍ତକ ତୁଳସୀ ଦୋହା ଶତକରେ ଏହି ଘଟଣା ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ପରବର୍ତ୍ତୀ ଦିନରେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀରାମଙ୍କ ଜନ୍ମସ୍ଥାନରେ ମନ୍ଦିର ଭାଙ୍ଗି ମସଜିଦ ନିର୍ମାଣ ଘଟଣାରେ ନିଆଁ ଲାଗିଥିଲା । ମୋଗଲ ଶାସନ ଶେଷ ହୋଇଥିଲା । ଭାରତରେ ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନ ବ୍ୟାପିଯାଇଥିଲା । ଏହି ସମୟରେ ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କ ଭାବନା ମଧ୍ୟ ଜୋର ଧରିବାକୁ ଲାଗିଲା । ହିନ୍ଦୁ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ବାରମ୍ବାର ମସଜିଦ ସ୍ଥାନକୁ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀରାମଙ୍କ ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ବୋଲି ଦାବି କରୁଥିଲେ । ଅନେକ ସମୟରେ ସ୍ଥାନୀୟ ସରକାର ଓ ହିନ୍ଦୁ ବର୍ଗ ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ମୁହାଁମୁହିଁ ହୋଇଥିଲେ । ହିନ୍ଦୁମାନେ ନିଜ ଦେବତାଙ୍କ ଜନ୍ମସ୍ଥାନରେ ପୂଜା କରିବା ପାଇଁ ଅନୁମତି ମାଗୁଥିଲେ। ମୁଁ ଚୁପ୍ ଚାପ୍ ବସି ଏସବୁ ଘଟଣା ଦେଖିଲି ।
ତିନି ଶତାବ୍ଦୀର ଉତ୍ତେଜନା, ତା’ପରେ ଉଗ୍ର ରୂପ ଧାରଣ କରେ କ୍ରୋଧ
ଭଗବାନ ରାମଲାଲାଙ୍କ ମନ୍ଦିର ଧ୍ୱଂସ ହେବାର ତିନି ଶତାବ୍ଦୀରୁ ଅଧିକ ସମୟ ବିତିଗଲାଣି । ଏହି ସମୟ ଥିଲା ୧୮୫୦ ମସିହା । ଅଯୋଧ୍ୟା ଅବଧ ରାଜ୍ୟର ଏକ ଅଂଶ ଥିଲା । ନବାବ ୱାଜିଦ୍ ଅଲ୍ଲୀ ଶାହା ଏଠାରେ ଶାସନ କରୁଥିଲେ । ଏହି ସମୟରେ ନିର୍ମୋହି ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଲୋକମାନେ ମନ୍ଦିର ଭାଙ୍ଗି ବାବର ମସଜିଦ ନିର୍ମାଣ ପ୍ରସଙ୍ଗ ଉଠାଇବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ନିର୍ମୋହୀ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ନିଜ ମନ୍ଦିରକୁ ଫେରାଇ ଆଣିବା ପାଇଁ ସଂଘର୍ଷ କରୁଥିଲା । ମୋଗଲ ସମ୍ରାଟଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଗମ୍ଭୀର ଅଭିଯୋଗ ଆଣି ସେ ହିନ୍ଦୁ ସମାଜକୁ ଏକଜୁଟ କରିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ହିନ୍ଦୁ ସମାଜର ନିର୍ମୋହି ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ସାଧୁମାନଙ୍କ ଦାବିକୁ ନେଇ ମୁସଲମାନ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ତୀବ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା । ହିନ୍ଦୁ ବର୍ଗଙ୍କ ଦାବି ଉପରେ ମୁସଲମାନ ସମାଜ ଦାବି ଜାରି ରଖିଥିଲା ଯେ ମସଜିଦରେ କୌଣସି ପ୍ରକାର ବିଭ୍ରାଟ ହେବ ନାହିଁ । କିଛି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ରାମ ଜନ୍ମଭୂମି ପ୍ରସଙ୍ଗ ମନ୍ଦିର-ମସଜିଦ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲା । ଏହା ଦୁଇ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ମଧ୍ୟରେ ବିବାଦର ମୂଳରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲା ।
ନବାବ କୌଣସି ସମାଧାନ ପାଇପାରିନଥିଲେ
ମନ୍ଦିର-ମସଜିଦ ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ ନେଇ ଦୁଇ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଭାବନା ମଧ୍ୟରେ ସଂଘର୍ଷ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ମାମଲା ନବାବ ୱାଜିଦ ଅଲ୍ଲୀ ଶାହାଙ୍କ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ସ୍ତରରେ ବିବାଦର କୌଣସି ସମାଧାନ ହୋଇପାରିନଥିଲା । ମନ୍ଦିର ଭଙ୍ଗାଯିବାର ୩୨୫ ତମ ବର୍ଷ ବେଳକୁ ହିନ୍ଦୁ ବର୍ଗ ବହୁତ କ୍ରୋଧିତ ହୋଇଯାଇଥିଲେ । ସେ ଯେକୌଣସି ପରିସ୍ଥିତିରେ ତାଙ୍କ ମନ୍ଦିର ଫେରାଇ ଆଣିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ । ମନ୍ଦିର ଓ ମସଜିଦ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଦୁଇ ସମ୍ପ୍ରଦାୟକୁ ଦୁଇଟି ଗୋଷ୍ଠୀରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା । ନିର୍ମୋହୀ ପନ୍ଥ ସବୁ ପରିସ୍ଥିତିରେ ମସଜିଦ ଭାଙ୍ଗି ଶ୍ରୀରାମ ଜନ୍ମଭୂମିରେ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲା । ସେପଟେ ମୁସଲମାନ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ସେଠାରେ ରାମ ଜନ୍ମଭୂମି ନାହିଁ ବୋଲି ଦାବି କରି ଚାଲିଥିଲେ । ଏଭଳି ସ୍ଥିତିରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଭଗବାନ ରାମଙ୍କ ସହର ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ଦୁଇ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ମଧ୍ୟରେ ଯୁଦ୍ଧ ଭଳି ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା । ମୋ ଜମିରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ରାମଙ୍କ ନାମରେ ଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।
ଫଳରେ ଉଭୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଲୋକେ ମୁହାଁମୁହିଁ ହୋଇଥିଲେ । ସେଠାରେ ବ୍ୟାପକ ହିଂସା କାଣ୍ଡ ଘଟିଥିଲା । ନବାବ ୱାଜିଦ୍ ଅଲ୍ଲୀ ଶାହାଙ୍କ ରିପୋର୍ଟ ଅନୁଯାୟୀ, ୧୮୫୫ମସିହାରେ ୧୨ ହଜାର ହିନ୍ଦୁ ବାବ୍ରି ମସଜିଦ ଘେରାଉ କରିଥିଲେ । ମୁସଲମାନ ସମାଜର ଲୋକମାନେ ବାବ୍ରି ମସଜିଦକୁ ବଞ୍ଚାଇବାକୁ ଯାଇଥିଲେ । ରକ୍ତାକ୍ତ ସଂଘର୍ଷ ହୋଇଥିଲା । ଏଥିରେ ୭୦ ଜଣ ମୁସଲମାନ ନିହତ ହୋଇଥିଲେ । ଏହି ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ଦଙ୍ଗା ଆଳରେ ଇଂରେଜ ଶାସନ ଅବଧ ଉପରେ ନିଜର ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥିଲା । ଦମନ ମାଧ୍ୟମରେ ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ଦଙ୍ଗାକୁ ଦମନ କରାଯାଇଥିଲା ।
ଏହି ବିବାଦ ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ଧରି ଚାଲିଥିଲା
ରାମ ଜନ୍ମଭୂମିକୁ ନେଇ ୧୮୫୩ ମସିହାର ପ୍ରଥମ ଦଙ୍ଗା ପରେ ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ଏହି ଅଶାନ୍ତି ୫ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଲିଥିଲା । ସାଧୁମାନଙ୍କର ଏକ ବଡ଼ ଅଂଶ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନର ନେତୃତ୍ୱ ନେଉଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ନବାବଙ୍କ ସେନା ଓ ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନର ନିଷ୍ଠୁରତା ଆଗରେ ସେମାନଙ୍କର କୌଣସି କଥା ଚାଲିନଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ନିର୍ମୋହୀ ପନ୍ଥ କୌଣସି ପରିସ୍ଥିତିରେ ରାମ ଜନ୍ମଭୂମି ଉପରେ ଦାବି ଛାଡ଼ିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ନ ଥିଲା । ସେମାନଙ୍କ ଆନ୍ଦୋଳନ ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନଭାବେ ଜାରି ରହିଥିଲା । ଶେଷରେ ୧୮୫୯ ମସିହାରେ ମନ୍ଦିର-ମସଜିଦ ବିବାଦକୁ ନେଇ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାର ଏକ ବଡ଼ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ । ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀରାମଙ୍କ ଜନ୍ମସ୍ଥାନରେ ତାରବାଡ଼ ଲଗାଯାଇଥିଲା । ଜନ୍ମସ୍ଥାନକୁ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା ।
ମସଜିଦର ଭିତର ଭାଗ ମୁସଲମାନମାନଙ୍କୁ ଦିଆଯାଇଥିଲା । ଏଥିସହିତ ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କୁ ବାହାର ଭାଗରେ ପୂଜା କରିବାର ଅଧିକାର ଦିଆଯାଇଥିଲା । ତେବେ ହିନ୍ଦୁ ସାଧୁମାନେ ବାବ୍ରୀ ମସଜିଦର ମୁଖ୍ୟ ଗୁମ୍ବୁଜ ତଳେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀରାମଙ୍କ ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ବୋଲି ଦାବି କରି ଚାଲିଥିଲେ । ମୁଁ ଏହାର ସାକ୍ଷୀ । କିନ୍ତୁ, ମୋର ସାକ୍ଷ୍ୟ ସେହି ମଞ୍ଚରେ ହୋଇନଥାନ୍ତା । ମୁଁ କେବଳ ନୀରବଭାବରେ ଦେଖୁଥିଲି ।
୧୯୩୪ ମସିହାରେ ମସଜିଦର ତିନୋଟି ଗୁମ୍ବୁଜ ଭାଙ୍ଗି ଦିଆଯାଇଥିଲା
୧୮୫୩ରୁ ୧୮୫୯ ମଧ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ ୧୮୫୭ ମସିହା ଆସିଲା । ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ବିରୋଧରେ ବିଦ୍ରୋହର ବିଗୁଲ ବଜାଇ ଦିଆଯାଇଥିଲା । ଗୁଳିରେ ଗାଈ ଓ ଘୁଷୁରି ଚର୍ବି ବ୍ୟବହାର ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ସୈନିକମାନେ ବନ୍ଧୁକ ବ୍ୟବହାରକୁ ଅସ୍ୱୀକାର କରିଥିଲେ । ଏହାକୁ ନେଇ ବିବାଦ ତୀବ୍ର ହୋଇଥିଲା । ତେବେ ଇଂରେଜ ସରକାର ପ୍ରଥମେ ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହକୁ ଦମନ କରିଥିଲେ । ଏହାପରେ ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ବିବାଦର ମୂଳ ପାଲଟିଥିବା ମନ୍ଦିର-ମସଜିଦ ବିବାଦ ବିଭାଜନ ମାଧ୍ୟମରେ ସମାଧାନ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲା । କିନ୍ତୁ ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏହା କେଉଁଠି ଗ୍ରହଣୀୟ ଥିଲା ? ସେମାନେ ଯେକୌଣସି ପରିସ୍ଥିତିରେ ଯାଇ ନିଜ ଆରାଧନା ସ୍ଥାନକୁ ଫେରାଇ ଆଣିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଥିବା ଜଣାପଡ଼ିଥିଲା । ଦେଶରେ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।
ମୋଗଲ ଦାସତ୍ୱର ପ୍ରତୀକ ବାବ୍ରି ମସଜିଦରୁ ମଧ୍ୟ ସ୍ୱାଧୀନତାର ସ୍ଲୋଗାନ ଉଠିବାକୁ ଲାଗିଲା । ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସ୍ୱୟଂସେବକ ସଂଘ ଓ ମୁସଲିମ ଲିଗ୍ ହିନ୍ଦୁ-ମୁସଲିମଙ୍କ ଆଧାରରେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା । ବ୍ରିଟିଶମାନେ ବିଭାଜନ ଓ ଶାସନ ନୀତି ଅଧୀନରେ ଦୁଇ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ବ୍ୟବଧାନକୁ ଗଭୀର କରିବାକୁ କୌଣସି ସୁଯୋଗ ଛାଡ଼ୁନଥିଲେ । ବିବାଦୀୟ ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ ବଢ଼ାଇ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମର ମାର୍ଗ ବଦଳାଇବାକୁ ମଧ୍ୟ ପ୍ରୟାସ କରାଯାଇଥିଲା । କିନ୍ତୁ ବିଶ୍ୱାସ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କୌଣସି ପକ୍ଷ ପଛଘୁଞ୍ଚା ଦେବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ନ ଥିଲେ । ୧୯୩୪ ବେଳକୁ ପୁଣିଥରେ ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କ କ୍ରୋଧ ଚରମ ସୀମାରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲା ।
୧୯୩୪ମସିହାରେ ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ଏକ ଭିଡ଼ ବାବ୍ରି ମସଜିଦରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲା । ବିବାଦୀୟ ଢାଞ୍ଚାକୁ ଘେରାଉ କରାଯାଇଥିଲା । ଏଥର ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନର କୌଣସି ଶକ୍ତି ନ ଥିଲା । ହିନ୍ଦୁମାନେ ବାବ୍ରି ମସଜିଦର ତିନୋଟି ଗୁମ୍ବୁଜ ଭାଙ୍ଗିଥିଲେ । ଏହାପରେ ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କୁ ବଳ ପ୍ରୟୋଗ କରି ବାହାର କରି ଦିଆଯାଇଥିଲା । କିନ୍ତୁ ପରେ ଫୈଜାବାଦ ଡିଏମ୍ ବାବ୍ରିର ତିନୋଟି ଗୁମ୍ବୁଜକୁ ପୁନଃ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ । ଏହି ଘଟଣା ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କୁ ଏକ ପ୍ରକାରରେ ଯୋଡ଼ି ଦେଇଥିଲା । ମନ୍ଦିର-ମସଜିଦ ଆନ୍ଦୋଳନ ଘରେ ଘରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲା । ତେବେ ଏହା ପରେ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ଏହି ଧର୍ମ ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ କିଛି ବର୍ଷ ପାଇଁ ସ୍ଥଗିତ ରଖିଥିଲା ।