ନୁଆଦିଲ୍ଲୀ : ଚନ୍ଦ୍ରର ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ମହାକାଶଯାନକୁ ସଫଳତାର ସହ ସଫ୍ଟଲ୍ୟାଣ୍ଡ କରିବାର ପ୍ରୟାସରେ ବିଜୟୀ ହେବା ପରେ ଭାରତ ଏବେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଉପରେ ଫୋକସ୍ କରିଛି । ଇସ୍ରୋ ଦ୍ୱାରା ନିର୍ମିତ ଆଦିତ୍ୟ-ଏଲ୧ ମହାକାଶଯାନ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨ରେ ଭାରତର ଭରସାଯୋଗ୍ୟ, ବହୁମୁଖୀ ୱାର୍କହୋର୍ସ ପିଏସଏଲଭି ମାଧ୍ୟମରେ ଉତକ୍ଷେପଣ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ । କିନ୍ତୁ ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ ଚନ୍ଦ୍ର ଅବତରଣ, ପୁନରୁଦ୍ଧାର ଏବଂ ସିଟୁ ଅନୁସନ୍ଧାନ ଅଭିଯାନ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ଆଦିତ୍ୟ-ଏଲ୍-୧ ହେଉଛି ଏକ ମହାକାଶଯାନ ଅଭିଯାନ ଯାହା ପୃଥିବୀଠାରୁ ପ୍ରାୟ ଦେଢ଼ ଲକ୍ଷ କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ସୂର୍ଯ୍ୟର ପାର୍ଶ୍ୱରୁ ସୂର୍ଯ୍ୟକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବ ।
ଗଭୀର ମହାକାଶରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏଲ୍ ୧ କୁ ଲେଗ୍ରାଙ୍ଗିଆନ୍ ପଏଣ୍ଟ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଏହି ସ୍ଥାନରୁ ୨୪ ଘଣ୍ଟିଆ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କୁ ନିରୀକ୍ଷଣ କରାଯାଇପାରିବ । ଯଦିଓ ପୃଥିବୀଠାରୁ ଆଦିତ୍ୟଙ୍କ ଦୂରତା ପୃଥିବୀ ଓ ଚନ୍ଦ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଦୂରତାଠାରୁ ଚାରି ଗୁଣ ଅଧିକ, ତଥାପି ସୂର୍ଯ୍ୟ ଆଦିତ୍ୟଙ୍କଠାରୁ ବହୁ ଦୂରରେ ରହିବ । ତେଣୁ ଯଦି ଆଦିତ୍ୟ ଏହାର ଅତି ନିକଟତର ହୋଇଥାନ୍ତେ ତେବେ ଆମର ସୂର୍ଯ୍ୟ ସେତିକି ବିପଜ୍ଜନକ ହୋଇନଥାନ୍ତା । ପୃଥିବୀଠାରୁ ସୂର୍ଯ୍ୟର ହାରାହାରି ଦୂରତା ପ୍ରାୟ ୧୫୦ ନିୟୁତ କିଲୋମିଟର । ସେକେଣ୍ଡ ପ୍ରତି ୩ ନିୟୁତ କିଲୋମିଟର ବେଗରେ ଯାତ୍ରା କରୁଥିବା ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ ପୃଥିବୀରେ ପହଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ପ୍ରାୟ ୮ ମିନିଟ୍ ସମୟ ନେଇଥାଏ । ଭୂପୃଷ୍ଠର ତାପମାତ୍ରା ପ୍ରାୟ ୬,୦୦୦ ଡିଗ୍ରୀ ସେଲସିୟସ ଏବଂ ଏହାର ବାହ୍ୟ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉଚ୍ଚ ତାପମାତ୍ରା ଥିବା କରୋନା, ସୂର୍ଯ୍ୟ ହେଉଛି ଗରମ ଆୟୋନାଇଜଡ ଗ୍ୟାସର ଏକ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ଗୋଳା । ଏହା ହେଉଛି ହାମାଲାର ଅରିଜିନାଲ ଷ୍ଟାର ।
ଆମର ମୂଳ ନକ୍ଷତ୍ର ସୂର୍ଯ୍ୟପୃଷ୍ଠର ନିକଟତର ହେବା ଅସମ୍ଭବ । କିନ୍ତୁ ଆମେରିକାର ପାର୍କର ସୋଲାର ପ୍ରୋବ୍ ୨୦୨୫ରେ ସେହି ଅଞ୍ଚଳରୁ ପ୍ରାୟ ୬ ନିୟୁତ ୨୦ ହଜାର କିଲୋମିଟର ଯାତ୍ରା କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିବ। ସପ୍ତଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ରେନେସା ବୈଜ୍ଞାନିକ ଗାଲିଲିଓ ଗାଲିଲି ତାଙ୍କର ଅସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଟେଲିସ୍କୋପ ସାହାଯ୍ୟରେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ପ୍ରଥମ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରିଥିଲେ । ଟେଲିସ୍କୋପ ମାଧ୍ୟମରେ ଏହାର ଉଜ୍ଜ୍ୱଳତା ଦେଖିବାପାଇଁ ତାଙ୍କର ନିରନ୍ତର ଉତ୍ସାହ ତାଙ୍କ ଆଖିକୁ ଖରାପ କରିଦେଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ସୂର୍ଯ୍ୟର ଦୃଶ୍ୟମାନ ପୃଷ୍ଠରେ ସେ ଦେଖିଥିବା ତ୍ରୁଟି (ସୂର୍ଯ୍ୟ ଦାଗ) ବୈଜ୍ଞାନିକ ଅନୁସନ୍ଧାନକୁ ବହୁତ ଉତ୍ସାହିତ କରିଥିଲା ।
ସ୍ପେକ୍ଟ୍ରୋସ୍କୋପି ଏବଂ ଫିଲ୍ଟରର ଆବିଷ୍କାର ଦ୍ୱାରା ସୌର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ଅସୁବିଧା ହ୍ରାସ ପାଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଏହା ସତ୍ତ୍ୱେ ପୃଥିବୀ ପୃଷ୍ଠରୁ ସୂର୍ଯ୍ୟରୁ ନିର୍ଗତ ଦୃଶ୍ୟମାନ ଆଲୋକ ଏବଂ ରେଡିଓ ତରଙ୍ଗ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥିଲା । ସୂର୍ଯ୍ୟରୁ ୟୁଭି ରଶ୍ମି, ଏକ୍ସ-ରେ ଏବଂ ଗାମା ରଶ୍ମି ଭଳି ଅନ୍ୟ ପ୍ରକାରର ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋମ୍ୟାଗ୍ନେଟିକ୍ ବିକିରଣକୁ ବୁଝିବା ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଯେହେତୁ ଏଗୁଡ଼ିକ ମୁଖ୍ୟତଃ ପୃଥିବୀର ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ଦ୍ୱାରା ଫିଲ୍ଟର ହୋଇଥାଏ, ତେଣୁ ଏହା ଜରୁରୀ ଥିଲା ଯେ ମଣିଷ ମହାକାଶକୁ ଟେଲିସ୍କୋପ୍ ଉତକ୍ଷେପଣ କରିବା ଜରୁରୀ ଥିଲା ଯାହା ସେମାନଙ୍କୁ ଅନୁଭବ କରିବାରେ ସକ୍ଷମ ହେବ ଏବଂ ଏହା ୧୯୫୭ରେ ମହାକାଶ ଯୁଗର ଉତ୍ଥାନ ପରେ ଘଟିଥିଲା । ଏଭଳି ଟେଲିସ୍କୋପରେ ସଜ୍ଜିତ ଅନେକ ଆମେରିକୀୟ, ସୋଭିଏତ, ୟୁରୋପୀୟ ଏବଂ ଜାପାନୀ ମହାକାଶଯାନ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ବିଷୟରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିଥିଲେ।
ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଉପଗ୍ରହ ଆର୍ଯ୍ୟଭଟ୍ଟ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଅଧ୍ୟୟନ ପାଇଁ ଏକ ସାମାନ୍ୟ ଉପକରଣ ବହନ କରିଥିଲା ଏବଂ ପରେ ଆଉ ଦୁଇଟି ଭାରତୀୟ ଉପଗ୍ରହ ଏଭଳି ପେଲୋଡ ବହନ କରିଥିଲା । କିନ୍ତୁ ଆଦିତ୍ୟ-ଏଲ୍ ୧ ହେଉଛି ଏକ ଜାତୀୟ ମିଶନ ଯାହା ସୂର୍ଯ୍ୟ ଅଧ୍ୟୟନ ପାଇଁ ସମର୍ପିତ । ଯେତେବେଳେ ଏହା ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ କଳ୍ପନା କରାଯାଇଥିଲା, ଆଦିତ୍ୟ ୮୦୦ କିଲୋମିଟର ପୃଥିବୀର କକ୍ଷପଥରୁ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ କରୋନା ର ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଏକ ୪୦୦ କିଲୋଗ୍ରାମର ଉପଗ୍ରହ ଥିଲା । ଏହି ମିଶନ କୁ ବ୍ୟାପକ କରିବା କାରଣରୁ ଆଦିତ୍ୟଙ୍କ ଓଜନ ଏବେ ଲଞ୍ଚ ସମୟରେ ପ୍ରାୟ ୧୫୦୦ କେଜି ରହିଛି । ଏଥିରେ ୭ଟି ବୈଜ୍ଞାନିକ ଉପକରଣ ରହିଛି, ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ୪ଟି ଦୃଶ୍ୟମାନ, ଅଲଟ୍ରାଭାୟୋଲେଟ୍ ଏବଂ ଏକ୍ସ-ରେ ମାଧ୍ୟମରେ ସୂର୍ଯ୍ୟକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ। ତେଣୁ କରୋନା ଗରମ ସମେତ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଗଭୀର ବୁଝାମଣା ସୁବିଧାଜନକ ହୋଇଥାଏ। ଅନ୍ୟ ତିନିଜଣ ଆଖପାଖ ସ୍ଥାନର ‘ପରୀକ୍ଷଣ’ କରିବ ଏବଂ ଏହାର ବିଷୟବସ୍ତୁ ବିଷୟରେ ସୂଚନା ସଂଗ୍ରହ କରିବ ।
ଯଦିଓ ସୂର୍ଯ୍ୟ ସାଧାରଣତଃ ଏକ ସ୍ଥିର ମଧ୍ୟବୟସ୍କ ନକ୍ଷତ୍ର, କିନ୍ତୁ ଏହା ପ୍ରାୟ ୧୧ ବର୍ଷରେ ଥରେ ‘ଭିକାରିୟସ୍’ ହୋଇଯାଏ । ଏଭଳି ସମୟରେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଜ୍ୟୋତି ବିପୁଳ ପରିମାଣର କଣିକା ଓ ବିକିରଣ ନିର୍ଗତ କରୁଥିବା ବେଳେ କରୋନାରୁ ବିପୁଳ ପରିମାଣର କ୍ଷତିକାରକ ପ୍ଲାଜମା ଯୁକ୍ତ ତରଳ ପଦାର୍ଥ ବାହାରୁଛି। ତା’ପରେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ସୌରମଣ୍ଡଳରେ ଝଡ଼ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ। ଯଦି ସେମାନଙ୍କୁ ପୃଥିବୀ ଆଡ଼କୁ ଆଗେଇ ନିଆଯାଏ, ତେବେ ସେମାନେ ବିଶ୍ୱ ଅର୍ଥନୈତିକ ଭିତ୍ତିଭୂମିର ମେରୁଦଣ୍ଡ ଭାବେ ବିବେଚିତ ଉପଗ୍ରହଗୁଡ଼ିକୁ କ୍ଷତି ପହଞ୍ଚାଇବାରେ ସକ୍ଷମ ହେବେ। ସେହିପରି ଆଇଏସ୍ଏସ୍ ଓ ତିଆଙ୍ଗୋଙ୍ଗ ଭଳି ମହାକାଶ ଷ୍ଟେସନରେ ରହୁଥିବା ମଣିଷ ମଧ୍ୟ ବିପଦରେ ପଡ଼ିବ। ଏପରିକି ସେମାନେ ସେଠାରେ ଥିବା ପାୱାର ଗ୍ରିଡ୍ କୁ ବନ୍ଦ କରି ଭୟଙ୍କର ବିଦ୍ୟୁତ ସଙ୍କଟ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ ।
ସୂର୍ଯ୍ୟର ଗଭୀର ଅଧ୍ୟୟନର ବିଷୟ ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଏହାର ଦୃଶ୍ୟମାନ ପୃଷ୍ଠ ଫଟୋସ୍ଫିୟର, ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବାୟୁମଣ୍ଡଳ କ୍ରୋମୋସ୍ଫିୟର ଏବଂ ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ଏହାର ବାହ୍ୟ ବାୟୁମଣ୍ଡଳ କୋରୋନାରେ ଘଟିଥିବା ଘଟଣା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ତେଣୁ ଏହି ଅଧ୍ୟୟନ ବହୁତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ । ସତର୍କ ନିରୀକ୍ଷଣ ଦ୍ୱାରା ସୌର ଗତିବିଧି ରେ ପୂର୍ବରୁ ବୃଦ୍ଧି ହେତୁ କଣିକା ଏବଂ ବିକିରଣର ଆକ୍ରମଣ ବିଷୟରେ ଏକ ବିଶ୍ୱସନୀୟ ଚେତାବନୀ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇପାରିବ, ଯାହା ଉପଯୁକ୍ତ ସତର୍କତା ଅବଲମ୍ବନ କରିବାର ସୁଯୋଗ ଦେଇଥାଏ । ତା’ହେଲେ ଲୋକଙ୍କ ଜୀବନ ରକ୍ଷା ହୋଇପାରିବ ଏବଂ କୋଟି କୋଟି ଟଙ୍କାର ସମ୍ପତ୍ତି ନଷ୍ଟ ହେବ ନାହିଁ। କିଛି ରୋବୋଟିକ୍ ମହାକାଶଯାନ ଏହି କାମ କରିସାରିଛନ୍ତି। ଆଦିତ୍ୟ ସେମାନଙ୍କ ଦଳରେ ସାମିଲ ହେବ ।
ଆଦିତ୍ୟଙ୍କର ଏକ ଅନନ୍ୟ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ହେଉଛି ଇଣ୍ଟର-ୟୁନିଭର୍ସିଟି ସେଣ୍ଟର ଫର ଆଷ୍ଟ୍ରୋନୋମି ଆଣ୍ଡ ଆଷ୍ଟ୍ରୋଫିଜିକ୍ସଦ୍ୱାରା ନିର୍ମିତ ସୋଲାର ଅଲଟ୍ରାଭାୟୋଲେଟ ଇମେଜିଂ ଟେଲିସ୍କୋପ, ଯାହା ସୂର୍ଯ୍ୟଦ୍ୱାରା ନିର୍ଗତ ୟୁଭି ରଶ୍ମି ଉପରେ ଆଧାରିତ ଏକ ସୌର ଡିସ୍କର ଚିତ୍ର ତିଆରି କରେ । ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଏଭଳି ସୌର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ମହାକାଶଯାନରୁ ନିକଟରେ ଥିବା ୟୁଭି ବ୍ୟାଣ୍ଡରେ ଏଭଳି ‘ସ୍ପେସିଆଲି ରିଜୋଲ୍ୟୁସନ୍ ସୋଲାର ଡିସ୍କ’ ଉପଲବ୍ଧ ହେବ । ଆଦିତ୍ୟଙ୍କ ନିକଟରେ ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ୍ ଅଫ୍ ଏଷ୍ଟ୍ରୋଫିଜିକ୍ସ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ ଏକ କରୋନାଗ୍ରାଫ୍ ମଧ୍ୟ ରହିଛି ଯାହା ଫଟୋସ୍ଫିୟରରୁ ଆଲୋକକୁ ଅବରୋଧ କରିଥାଏ ଏବଂ ଏହା ଦ୍ୱାରା କୃତ୍ରିମ ଭାବରେ ସୂର୍ଯ୍ୟର ଗ୍ରହଣ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ, ଯାହା କରୋନା ଉପରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା ସମ୍ଭବ କରିଥାଏ ।
ଏହାବ୍ୟତୀତ ଦୁଇଟି ଏକ୍ସ-ରେ ସ୍ପେକ୍ଟ୍ରୋମିଟର ଆମକୁ ଏକ୍ସ-ରେ ଅଞ୍ଚଳରେ ସୌର ଫ୍ଲେୟାର ଅଧ୍ୟୟନ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ । ଅନ୍ୟ ତିନୋଟି ବୈଜ୍ଞାନିକ ଉପକରଣ ପରିବେଶ ଉପ-ପରମାଣୁ କଣିକା, ପ୍ଲାଜମା ଏବଂ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ଅନୁଭବ କରନ୍ତି । ଏହି ଆକର୍ଷଣୀୟ ପେଲୋଡ୍ ରେ ସଜ୍ଜିତ ଆଦିତ୍ୟ ଶ୍ରୀହରିକୋଟାରୁ ଉତକ୍ଷେପଣର ପ୍ରାୟ ୪ ମାସ ପରେ ଏଲ୍-୧ ଲେଗ୍ରେଞ୍ଜ ବିନ୍ଦୁ ଚାରିପଟେ ‘ହେଲୋ ଅର୍ବିଟ୍’ରେ ପହଞ୍ଚିବା ପରେ ସୂର୍ଯ୍ୟର ଗଭୀର ଅଧ୍ୟୟନ ଆରମ୍ଭ କରିବ । ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ର ସଫଳତା ଆଦିତ୍ୟ ଏଲ-୧ର ସଫଳତା ର ଆଶାକୁ ବଢ଼ାଇ ଦେଇଛି ।