ଲେଖକ: ନରେନ୍ଦ୍ର ପାଣି
ରବିବାର ଘୋଷିତ ହୋଇଥିବା ୪ଟି ରାଜ୍ୟର ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନ ଫଳାଫଳ ଭାରତର ଉତ୍ତର ଓ ଦକ୍ଷିଣ ମଧ୍ୟରେ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଥିବା ଫାଟର ଆଉ ଏକ ଠୋସ୍ ପ୍ରମାଣ । ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ ଯେତିକି ପାଖେଇ ଆସୁଛି, ବିଜେପି ଏହି ଢାଞ୍ଚାରୁ କେତେ ବଡ଼ ଫାଇଦା ପାଇବ ତାହା ଉପରେ ସମସ୍ତଙ୍କ ନଜର ରହିବ । କିନ୍ତୁ ଭାରତୀୟ ରାଜନୀତିର ଅର୍ଥନୀତିକୁ ଗଭୀର ଭାବରେ ଦେଖିଲେ ଜଣାପଡ଼େ ଯେ ଏହି ଢାଞ୍ଚାଗୁଡ଼ିକ ଅସମାନତାର ରାଜନୈତିକ ଗତିଶୀଳତାକୁ ସୂଚାଉଛି ।
ଋତୁକାଳୀନ ପ୍ରବାସୀଙ୍କ ପ୍ରସଙ୍ଗ
ଉଦାରୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଅସମାନତା ୧୯୯୧ ମସିହାରୁ ରାଜନୈତିକ ଆଲୋଚନାରୁ ହଟିଯାଇଛି, ଯଦିଓ ଏହାର ପ୍ରଭାବ ନିର୍ବାଚନ ପରେ ନିର୍ବାଚନରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାଏ । ଭାରତର ଉଦାରୀକରଣ ପରେ ଶିଳ୍ପଗୁଡ଼ିକ ସେହି ଅଞ୍ଚଳକୁ ଚାଲିଗଲା ଯାହା ପୂର୍ବରୁ ଭଲ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରୁଥିଲା, ମୁଖ୍ୟତଃ ଦକ୍ଷିଣ ଏବଂ ପଶ୍ଚିମରେ କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ ହୋଇଥିଲା । ଦକ୍ଷିଣ ଏବଂ ପଶ୍ଚିମର ଦାମୀ ସହରଗୁଡ଼ିକରେ ଗରିବ ଉତ୍ତର ଏବଂ ପୂର୍ବର ଶ୍ରମିକ ଆବଶ୍ୟକ ଥିଲା, କିନ୍ତୁ ସେମାନଙ୍କୁ ସ୍ଥାୟୀ ଭାବରେ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରିବା ପାଇଁ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଅର୍ଥ ଦିଆଯାଉନଥିଲା । ଫଳରେ ପ୍ରବାସୀ ଶ୍ରମିକଙ୍କ ପରିବାର ବିଭାଜିତ ହୋଇଯାଇଥିଲେ । ପ୍ରବାସୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଏକ ବଡ଼ ଭାଗ ନିଜ ପରିବାରକୁ ଗାଁରେ ଛାଡ଼ି ଚାଲିଯାଆନ୍ତି । ଏହି ଶ୍ରମିକମାନେ ଦକ୍ଷିଣ ଏବଂ ପଶ୍ଚିମର ସଂସ୍କୃତିରେ କାମ କରନ୍ତି ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ରୋଜଗାରକୁ ଉତ୍ତର ଏବଂ ପୂର୍ବ ଭାରତର ସେମାନଙ୍କ ଗ୍ରାମରେ ସେମାନଙ୍କର ପାରିବାରିକ ସ୍ଥିତିକୁ ଉନ୍ନତ କରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି ।
ଉତ୍ତର ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ରହିଛି
ଏହି ସମସ୍ତ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ କର୍ମୀ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ପରିବାର ଏପରି ଏକ ଦଳ ଚାହୁଁଛନ୍ତି ଯିଏ ସେମାନଙ୍କ ନିଜ ଜିଲ୍ଲାର ସଂସ୍କୃତିକୁ ଦେଶର ସେହି ଅଞ୍ଚଳକୁ ନେଇଯାଉ ଯେଉଁଠାରେ ସେମାନେ କାମ କରନ୍ତି । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଉତ୍ତର ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିକୁ ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ପ୍ରସାରିତ କରିବା ଦିଗରେ ବିଜେପିର ଆକ୍ରମଣାତ୍ମକ ପ୍ରୟାସ ସେମାନଙ୍କୁ ଆକର୍ଷିତ କରୁଛି । ଦେଶର ମାନଚିତ୍ରରେ ପ୍ରବାସୀ ଶ୍ରମିକଙ୍କ ଘର ଜିଲ୍ଲା ଏବଂ ୨୦୧୪ ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନରେ ବିଜେପିକୁ ଅଗ୍ରଣୀ ଦେଇଥିବା ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀକୁ ଦେଖିଲେ ସ୍ୱଳ୍ପକାଳୀନ ପ୍ରବାସୀ ଶ୍ରମିକ ଓ ବିଜେପି ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଯିବ । ସେଠାରେ ବହୁତ ଅନ୍ତରାଳ ହୋଇଥିଲା । ୨୦୨୧ ଜନଗଣନା ହୋଇ ନ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହି ଢାଞ୍ଚା ବଦଳିଯାଇଛି ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରିବାର କୌଣସି କାରଣ ନାହିଁ ।
କଂଗ୍ରେସର ଦୁର୍ବଳତା
ପ୍ରବାସୀ ଶ୍ରମିକଙ୍କ ସଂସ୍କୃତି ଓ ସେମାନଙ୍କ ଆଖପାଖ ସମାଜକୁ ଆକୃଷ୍ଟ କରିବାରେ କଂଗ୍ରେସ ବହୁ ପଛରେ ପଡ଼ିଛି । ବିଶେଷକରି ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ ଓ ରାଜସ୍ଥାନରେ ଏହାର ନେତାମାନେ ଉଦାରୀକରଣ ପୂର୍ବ ଯୁଗରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରିଥିଲେ । ସେ ନିଜକୁ ଦକ୍ଷିଣରେ ଉତ୍ତର ଭାରତୀୟ ଶ୍ରମିକଙ୍କ ସ୍ୱାର୍ଥକୁ ଆଗେଇ ନେଉଥିବା ଦଳ ଭାବରେ ପରିଚୟ ଦେଇ ପାରିନଥିଲେ । କଂଗ୍ରେସ ଦଳ ମଧ୍ୟ ଆଦିବାସୀ ସମାଜକୁ ଏହି ଅଭାବ ପୂରଣ କରିବାକୁ ଆକୃଷ୍ଟ କରିବାରେ ବିଫଳ ହୋଇଛି । ରାଜ୍ୟ ନେତୃତ୍ୱ ଏବେବି ଆଦିବାସୀଙ୍କ ସମସ୍ୟା ପ୍ରତି ସାମାନ୍ୟ ଗମ୍ଭୀରତା ଦେଖାଉଛନ୍ତି । ଦୈନନ୍ଦିନ କଲ୍ୟାଣକାରୀ ଯୋଜନା ମାଧ୍ୟମରେ ଏହି ଅସନ୍ତୋଷର ସମାଧାନ ପାଇଁ କଂଗ୍ରେସର ପ୍ରୟାସ ଯଥେଷ୍ଟ ନ ଥିଲା ।
ଯେଉଁଠି ବିଜେପିକୁ ବିରୋଧ କରଯାଉଛି
ଉତ୍ତର ଭାରତରେ ବିଜେପିର ଯେଉଁ ସାଂସ୍କୃତିକ ଦବଦବା ରହିଛି ତାହା ଦକ୍ଷିଣରେ ତାଙ୍କୁ କ୍ଷତି ପହଞ୍ଚାଇଛି । ଦଳ ଏବେବି ଦକ୍ଷିଣ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକରେ ପ୍ରବେଶ କରିବାକୁ ସଂଘର୍ଷ କରୁଛି । ଏକମାତ୍ର ବ୍ୟତିକ୍ରମ ହେଉଛି କର୍ଣ୍ଣାଟକ, ଯେଉଁଠାରେ ସ୍ଥାନୀୟ ନେତୃତ୍ୱ ସ୍ଥାନୀୟ ସଂସ୍କୃତି ସହିତ ଅଧିକ ଜଡ଼ିତ । ଉତ୍ତର ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିକୁ ଅଧିକ ଭଲ ଢଙ୍ଗରେ ଲାଗୁ କରିବା ପାଇଁ ସ୍ଥାନୀୟ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ଏହି ବିରୋଧର ଫାଇଦା ଉଠାଇଛନ୍ତି । ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳଠାରୁ ହାରିବା ପରେ କଂଗ୍ରେସ ରାଜ୍ୟରେ ସ୍ଥାନୀୟ ନେତାଙ୍କୁ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ଥାନ ଦେବା ପାଇଁ ରଣନୀତି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଛି । ରେବନ୍ତ ରେଡ୍ଡୀଙ୍କୁ କଂଗ୍ରେସର ତେଲେଙ୍ଗାନା ୟୁନିଟର ସଭାପତିଭାବେ ନିଯୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ଯେତେବେଳେ ସେ ଦଳର ଜାତୀୟ ଭାବମୂର୍ତ୍ତିର ପରିଚୟ ଦେଇଥିଲେ, ସେତେବେଳେ ସେ କର୍ଣ୍ଣାଟକ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ସିଦ୍ଧରମୈୟାଙ୍କ ସମେତ ପଡ଼ୋଶୀ ରାଜ୍ୟର ସ୍ଥାନୀୟ ନେତାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ଥାନ ତିଆରି କରିଥିଲେ ।
ଅଭିବୃଦ୍ଧିର ଅସମାନ ବଣ୍ଟନର କ୍ଷତି
ନିଜ ଅଞ୍ଚଳରେ କାମ କରିବାରେ ଆଉ ଏକ ଅସମାନତା ଥିବାରୁ ଏହାକୁ କେବଳ ସ୍ଥାନୀୟ ବନାମ ଜାତୀୟ ନେତାଙ୍କ ମାମଲା ଭାବିବା ଭୁଲ ହେବ । ବେଙ୍ଗାଲୁରୁରେ କର୍ଣ୍ଣାଟକର ଅର୍ଥନୈତିକ ସମ୍ବଳ ରହୁଥିବାବେଳେ ତେଲେଙ୍ଗାନାର ଅର୍ଥନୀତି ଗୋଟିଏ ସହର ହାଇଦ୍ରାବାଦକୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି ରହିଛି । ଦ୍ରୁତ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର ବଜାୟ ରଖିବା ପାଇଁ ରାଜ୍ୟ ସରକାରମାନେ ପ୍ରାୟତଃ ଏହି ସହରଗୁଡ଼ିକୁ ବିପୁଳ ପରିମାଣର ସମ୍ବଳ ହସ୍ତାନ୍ତର କରନ୍ତି । ଏହାକୁ ନେଇ ରାଜ୍ୟର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅସନ୍ତୋଷ ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି । ବିରୋଧୀ ଦଳ ଭାବେ କଂଗ୍ରେସ ସହରାଞ୍ଚଳରେ ଭୋଟର ସଂଖ୍ୟା ହରାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଅସନ୍ତୋଷର ଫାଇଦା ଉଠାଇଛି । କର୍ଣ୍ଣାଟକ ନିର୍ବାଚନରେ ବେଙ୍ଗାଲୁରୁରେ କଂଗ୍ରେସ ବହୁତ ଖରାପ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥିବାବେଳେ ରାଜ୍ୟର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସ୍ଥାନରେ ଭଲ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଛି । ତେଲେଙ୍ଗାନାରେ ମଧ୍ୟ ସମାନ ଚିତ୍ର ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥିଲା । ତେଲେଙ୍ଗାନାର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସ୍ଥାନରେ କଂଗ୍ରେସ ଜିତିଥିବାବେଳେ ହାଇଦ୍ରାବାଦରେ ପରାଜୟ ବରଣ କରିଛି ।
ମାଗଣା ଯୋଜନାର ପ୍ରଭାବ
ରାଜସ୍ଥାନ ଓ ଛତିଶଗଡ଼ରେ କଂଗ୍ରେସ ସରକାରଙ୍କ କଲ୍ୟାଣମୂଳକ ପଦକ୍ଷେପ ସତ୍ତ୍ୱେ ବିଜେପି ବିଜୟୀ ହୋଇଛି । ଏଭଳି ସ୍ଥିତିରେ ହିନ୍ଦୁତ୍ୱ ଓ ମୋଦିଙ୍କ ଭାବମୂର୍ତ୍ତି ସମସ୍ତଙ୍କ ଉପରେ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦେଉଛି ବୋଲି ଦାବି ଦୃଢ଼ ମନେ ହେଉଛି । କିନ୍ତୁ ଏହି ନିର୍ବାଚନର ଶିକ୍ଷା ଏହା ନୁହେଁ ଯେ ଅର୍ଥନୀତି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ନୁହେଁ, ବରଂ କେତେକ କଲ୍ୟାଣକାରୀ ଯୋଜନା ରାଜ୍ୟ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ହେଉ କିମ୍ବା ରାଜ୍ୟ ଭିତରେ ହେଉ ଆଞ୍ଚଳିକ ଅସମାନତାର ଯନ୍ତ୍ରଣାକୁ ଦୂର କରିପାରିବ ନାହିଁ । କଂଗ୍ରେସ ଯେକୌଣସି ମୂଲ୍ୟରେ ବିକାଶର ରଣନୀତି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲା, ତା’ପରେ ସଂଶୋଧନମୂଳକ କଲ୍ୟାଣମୂଳକ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା ।
ଏହି ନିର୍ବାଚନ ଫଳାଫଳରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଛି ଯେ କଂଗ୍ରେସ ଯଦି ଭୋଟରଙ୍କ ନିକଟରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରସଙ୍ଗ ଉପସ୍ଥାପନ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଛି, ତେବେ କେବଳ କଲ୍ୟାଣକାରୀ ଯୋଜନା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିପାରିବ ନାହିଁ । ୭୦ ଘଣ୍ଟିଆ କାର୍ଯ୍ୟ ସପ୍ତାହ ଦାବିକୁ ସେ ସମର୍ଥନ କରିପାରିବେ ନାହିଁ ଏବଂ ଆଶା କରନ୍ତି ଯେ ଶ୍ରମିକମାନେ ତାଙ୍କର ଗୋଟିଏ କିମ୍ବା ଦୁଇଟି କଲ୍ୟାଣକାରୀ ଯୋଜନା ଦ୍ୱାରା ଆକର୍ଷିତ ହେବେ ।
ଲେଖକ ଏକ ରାଜନୈତିକ ଅର୍ଥନୀତିର ବିଶ୍ଳେଷକ । ସୌଜନ୍ୟ: ନବଭାରତ ଟାଇମ୍ସ