ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀରକୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ମାନ୍ୟତା ପ୍ରଦାନ କରିଥିବା ଧାରା-୩୭୦ ଉଚ୍ଛେଦକୁ ବଜାୟ ରଖିଥିବା ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ଖଣ୍ଡପୀଠ ୪୭୬ ପୃଷ୍ଠାର ରାୟରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରସଙ୍ଗ ଏବଂ ଆଇନଗତ ନୀତି ଉପରେ ଆଲୋଚନା କରିଛନ୍ତି ।
ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି ଜଷ୍ଟିସ ଡିୱାଇ ଚନ୍ଦ୍ରଚୂଡ଼, ଜଷ୍ଟିସ ବିଆର ଗବାଇ ଓ ଜଷ୍ଟିସ ସୂର୍ଯ୍ୟକାନ୍ତଙ୍କ ମତାମତ ୩୫୨ ପୃଷ୍ଠାର ହୋଇଥିବାବେଳେ ଜଷ୍ଟିସ ସଞ୍ଜୟ କିଶନ କୌଲ ୨୨୧ ପୃଷ୍ଠାର ଏକ ପୃଥକ୍ କିନ୍ତୁ ସହମତ ମତାମତ ଲେଖିଥିବାବେଳେ ଜଷ୍ଟିସ ସଞ୍ଜୀବ ଖାନ୍ନା ୩ ପୃଷ୍ଠାର ଏକ ପୃଥକ୍ କିନ୍ତୁ ସହମତ ମତାମତ ଲେଖିଛନ୍ତି ।
ମୋଟାମୋଟି ଭାବେ କହିବାକୁ ଗଲେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଅଦାଲତ ଧାରା-୩୭୦ ଉଚ୍ଛେଦର ବୈଧତାକୁ ଦୁଇଟି ଆଇନଗତ ନୀତି କାରଣରୁ ବଜାୟ ରଖିଥିବା ଜଣାପଡ଼ିଛି । ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀରରେ ଲାଗୁ ହୋଇଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନର ପ୍ରଭାବ, ଯାହା ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏବଂ ସଂସଦକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାପାଇଁ ବ୍ୟାପକ କ୍ଷମତା ପ୍ରଦାନ କରେ ଏବଂ ଧାରା-୩୭୦ର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯାହା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ଏହାର ପ୍ରଭାବକୁ ଉଚ୍ଛେଦ କରିବାକୁ ଅନୁମତି ଦେଇଥାଏ ।
ଧାରା-୩୭୦ ଉଚ୍ଛେଦ, ସାମ୍ବିଧାନିକ ଆଦେଶ ୨୭୨ ଓ ୨୭୩ର ବୈଧତା ଏବଂ ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର ପୁନର୍ଗଠନ ଆଇନର ବୈଧତାକୁ ବଜାୟ ରଖିବା ପାଇଁ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ଦେଇଥିବା କେତେକ ମନ୍ତବ୍ୟ ଓ ଯୁକ୍ତି ଏଠାରେ ଦିଆଯାଇଛି ।
ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀରର ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱ
ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟଙ୍କ କହିବା ଅନୁଯାୟୀ, ସରକାରଙ୍କ ଏକ ଘୋଷଣାରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଛି ଯେ ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର ରାଜ୍ୟ ଏବଂ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ସମ୍ପର୍କ ସମ୍ବିଧାନ ସଭାରେ ଗୃହୀତ ହେବା ପରେ ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ହେବ; ସମ୍ବିଧାନ ଏହାର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ରାଜ୍ୟର ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଉଚ୍ଛେଦ କରିବ ଏବଂ ଏହା ସହିତ ଅସଙ୍ଗତ ଥିଲା ।
ଧାରା-୩୭୦(୩) ସଂଶୋଧନ
ଧାରା-୩୭୦(୩)ର ସଂଶୋଧନରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ଜଟିଳତାକୁ ନେଇ ଏହି ରାୟ ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି । ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ, ୫ ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୧୯ରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଆଦେଶ (ସି.ଓ.) ୨୭୨ ଜାରି କରାଯାଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ସଂସଦ ଧାରା-୩୭୦ ଉଚ୍ଛେଦ ପାଇଁ ସୁପାରିସ କରିବାକୁ ଅନୁମତି ଦେଇଥିଲା ।
ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ସମୟରେ ବିଧାନସଭା ଅନୁପସ୍ଥିତ ଥିବାରୁ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଅଦାଲତ ଏହି ସଂଶୋଧନକୁ ‘ଅବୈଧ’ ବୋଲି ସ୍ୱୀକାର କରିଛନ୍ତି । ତେବେ ଧାରା-୩୭୦(୩) ଅନୁଯାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସାମ୍ବିଧାନିକ କ୍ଷମତାକୁ ସ୍ୱୀକୃତି ଦେଇ ଧାରା-୩୭୦ ଉଚ୍ଛେଦ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକତରଫାଭାବେ ବିଜ୍ଞପ୍ତି ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ।
ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି ଡିୱାଇ ଚନ୍ଦ୍ରଚୂଡ଼ ସିଓ ୨୭୨କୁ ଯାଞ୍ଚ କରି ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥିଲେ ଯେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ପାଖରେ ଏଭଳି ଆଦେଶ ଜାରି କରିବାର କ୍ଷମତା ଥିବାବେଳେ ସଂଶୋଧନର ମାର୍ଗ ଅନୁଚିତ ।
ସେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ସଂଶୋଧନ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅନୁସରଣ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ଏବଂ ସିଓ ୨୭୨ ସୁପାରିସକାରୀ ସଂସ୍ଥାକୁ ସମ୍ବିଧାନ ସଭାରୁ ବିଧାନସଭାକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିଥିଲେ ।
ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତିଙ୍କ ମତରେ ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଚରିତ୍ରରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣି ସଂଶୋଧନ ପାଇଁ ଧାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରକ୍ରିୟାରୁ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହୋଇଛି ।
ସଂଶୋଧନ ପାଇଁ ସ୍ଥାପିତ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଅଣଦେଖା କରିବାଦ୍ୱାରା ସୁଦୂରପ୍ରସାରୀ ପରିଣାମ ହୋଇପାରେ ଏବଂ ସାମ୍ବିଧାନିକ ସଂଶୋଧନ ପାଇଁ ଏକ ଗଠନମୂଳକ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟକୁ କ୍ଷୁର୍ଣ୍ଣ କରାଯାଇପାରିବ ବୋଲି ସେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରିଥିଲେ ।
ସଂଶୋଧନ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଅଖଣ୍ଡତା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ସାମ୍ବିଧାନିକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକକୁ ପାଳନ କରିବା ଉପରେ ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରିଥିଲେ ।
ଜରୁରୀକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ କ୍ଷମତା
ଧାରା-୩୫୬ ଅଧୀନରେ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଲାଗୁ କରିବା ମଧ୍ୟରେ ସନ୍ତୁଳନକୁ ଅଦାଲତ ସ୍ୱୀକାର କରିଛନ୍ତି ।
ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ ସଂଘୀୟ କ୍ଷମତା ହ୍ରାସକୁ ସ୍ୱୀକାର କରି ଅଦାଲତ ନ୍ୟାୟିକ ସମୀକ୍ଷା ପାଇଁ ଏକ ମାନଦଣ୍ଡ ସ୍ଥାପିତ କରିଛନ୍ତି । ଏପରିକି ଜରୁରୀକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ମଧ୍ୟ ସରକାରୀ କ୍ଷମତାର ସମସ୍ତ ପ୍ରୟୋଗ ସାମ୍ବିଧାନିକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକକୁ ଅନୁସରଣ କରିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଆଯାଇଛି ।
ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି ଡିୱାଇ ଚନ୍ଦ୍ରଚୂଡ଼ କହିଛନ୍ତି ଯେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟର ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ କରିବା ସମୟରେ ଅଦାଲତ ଧାରା-୩୫୬ ଅଧୀନରେ ଜାରି ହୋଇଥିବା ଘୋଷଣାନାମାର ସଂଘୀୟ ଢାଞ୍ଚା ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ଆକଳନ କରିବା ଉଚିତ ।
ଜରୁରୀକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ କ୍ଷମତା ସାମ୍ବିଧାନିକ ସୀମାର ଢାଞ୍ଚା ମଧ୍ୟରେ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ବୋଲି ସେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରିଥିଲେ ।
ଜଷ୍ଟିସ ସଞ୍ଜୟ କିଶନ କୌଲ କହିଛନ୍ତି ଯେ ସଂସଦର ଉଭୟ ଗୃହର ଅନୁମୋଦନ ପରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ପାଖରେ ଧାରା-୩୫୬ ଅଧୀନରେ ବିଧାନସଭା ଭଙ୍ଗ ସମେତ ଅପରିବର୍ତ୍ତିତ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିବାର ଅଧିକାର ରହିଛି ।
ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀରର ରାଜ୍ୟ ମାନ୍ୟତା ପ୍ରସଙ୍ଗରେ
ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କ ରାୟରେ ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀରକୁ ରାଜ୍ୟ ମାନ୍ୟତା ଶୀଘ୍ର ଫେରାଇ ଆଣିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଆଯାଇଛି । ୨୦୨୪ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୩୦ ସୁଦ୍ଧା ବିଧାନସଭା ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ କରିବାକୁ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନଙ୍କୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଆଯାଇଛି ।
ଅଦାଲତ ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର ପୁନର୍ଗଠନ ଆଇନର ବୈଧତା ଏବଂ ରାଜ୍ୟକୁ କେନ୍ଦ୍ର ଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ପରିଣତ କରିବାର ବୈଧତା ଉପରେ ବିଚାର କରିବାରୁ ଦୂରେଇ ରହିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଯଥାଶୀଘ୍ର ରାଜ୍ୟର ମାନ୍ୟତା ପୁନରୁଦ୍ଧାର କରିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଛନ୍ତି ।
ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି ଡିୱାଇ ଚନ୍ଦ୍ରଚୂଡ଼ ଧାରା-୩ ଅନୁଯାୟୀ ଏକ ରାଜ୍ୟକୁ କେନ୍ଦ୍ର ଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ପରିଣତ କରିବାର ଜଟିଳ ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ ସ୍ୱୀକାର କରିଛନ୍ତି । ଭବିଷ୍ୟତ ବିଚାର ପାଇଁ ଏହି ପ୍ରଶ୍ନକୁ ଖୋଲା ରଖି ସେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଉପଯୁକ୍ତ ମାମଲାରେ ଅଦାଲତ ଧାରା-୩ ଅଧୀନରେ କ୍ଷମତାର ପରିସର ଯାଞ୍ଚ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ପ୍ରତିନିଧି ଗଣତନ୍ତ୍ର ଏବଂ ସଂଘୀୟ ୟୁନିଟ୍ ଗଠନର ଐତିହାସିକ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଏଭଳି ପରିବର୍ତ୍ତନର ପ୍ରଭାବ ଆକଳନ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ଉପରେ ସେ ଆଲୋକପାତ କରିଥିଲେ ।
ଜଷ୍ଟିସ୍ ସଞ୍ଜୀବ ଖାନ୍ନା ଏକ ରାଜ୍ୟକୁ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ପରିଣତ କରିବାର ଗୁରୁତ୍ୱ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରି କହିଛନ୍ତି ଯେ ଏଭଳି ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଦୃଢ଼ ଏବଂ ଦୃଢ଼ ଭିତ୍ତିଭୂମି ଦ୍ୱାରା ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ କରାଯିବା ଉଚିତ । ରାଜ୍ୟଗୁଡିକରୁ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ଗଠନ କିମ୍ବା ରୂପାନ୍ତର ଧାରା-୩ର ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସହିତ ସମାନ ହେବା ଉଚିତ ବୋଲି ସେ ଦର୍ଶାଇଥିଲେ ।
ରାଜ୍ୟ ମାନ୍ୟତା ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଅଦାଲତ କାହିଁକି ବିଚାର କଲେ ନାହିଁ ?
ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀରର ରାଜ୍ୟ ମାନ୍ୟତା ପୁନରୁଦ୍ଧାର ହେବ ବୋଲି ସଲିସିଟର ଜେନେରାଲ ଦେଇଥିବା ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଆଧାରରେ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ମତ ରାଜ୍ୟ ମାନ୍ୟତା ପ୍ରସଙ୍ଗର ଆଇନଗତ ଦିଗ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ ନ କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ ।
ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି ଡିୱାଇ ଚନ୍ଦ୍ରଚୂଡ଼ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଛନ୍ତି ଯେ ସଲିସିଟର ଜେନେରାଲ କହିଥିଲେ ଯେ ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀରର ରାଜ୍ୟ ମାନ୍ୟତା ପୁନରୁଦ୍ଧାର ଦ୍ୱାରା ଲଦାଖର କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ଭାବରେ ମାନ୍ୟତା ପ୍ରଭାବିତ ହେବ ନାହିଁ ।
ଏହି ପ୍ରତିଶ୍ରୁତିକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ଅଦାଲତ ଧାରା-୩ ଅନୁଯାୟୀ ପୁନର୍ଗଠନର ବୈଧତା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବା ଅନାବଶ୍ୟକ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି।
ଜଷ୍ଟିସ ସଞ୍ଜୟ କିଶନ କୌଲ ଏହି ଆଭିମୁଖ୍ୟରେ ସହମତି ପ୍ରକାଶ କରି କହିଛନ୍ତି ଯେ ସଲିସିଟର ଜେନେରାଲ ନିର୍ବାଚନ କରିବା ପରେ ନିକଟ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀରର ରାଜ୍ୟ ମାନ୍ୟତା ଫେରାଇ ଆଣିବା ପାଇଁ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରତିବଦ୍ଧତା ବିଷୟରେ ଅଦାଲତଙ୍କୁ ଆଶ୍ୱାସନା ଦେଇଛନ୍ତି ।