ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଦେଶର ସମ୍ବିଧାନରେ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପଦ ବିଷୟରେ କୌଣସି ସ୍ଥାନରେ ଉଲ୍ଲେଖ ନାହିଁ । ଏହାସତ୍ତ୍ୱେ ବିଗତ କିଛିବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ପଦବୀର ଟ୍ରେଣ୍ଡ ବଢ଼ିବାରେ ଲାଗିଛି । ସାମ୍ପ୍ରତିକ ରାଜନୈତିକ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଚାହିଦା ଯଥେଷ୍ଟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି ।
ଦେଶର ଇତିହାସରେ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦେଶରେ ସର୍ବାଧିକ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ
ନିକଟରେ ୪ଟି ରାଜ୍ୟରେ ନବଗଠିତ ସରକାରରେ ୭ ଜଣ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଅଛନ୍ତି । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଦେଶର ୧୪ଟି ରାଜ୍ୟରେ ସମୁଦାୟ ୨୪ ଜଣ ଡେପୁଟି ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଅଛନ୍ତି । ଏହା ଭାରତର ରାଜନୈତିକ ଇତିହାସର ଯେକୌଣସି ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ସର୍ବାଧିକ ସଂଖ୍ୟକ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ । ଯଦିଓ ଜଣେ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ରାଜ୍ୟ ସରକାରରେ କ୍ୟାବିନେଟ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସହ ସମାନ ଅଟନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ଏହି ପଦବୀର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ସେହି ବ୍ୟକ୍ତି ଜଣକ କେବଳ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ସ୍ଥାନରେ ଅଛନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଏହି ପରୀକ୍ଷଣର ବାଧ୍ୟତାମୂଳକତା ବା ଏହାର ରଣନୀତିର କାରଣ ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ । ସେମାନେ ବିଭିନ୍ନ ଦଳରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଅଟନ୍ତି ।
ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶରେ ସର୍ବାଧିକ ୫ ଜଣ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଅଛନ୍ତି
ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶରେ ସର୍ବାଧିକ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଅଛନ୍ତି । ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ, ଓବିସି, ଏସସି, ଏସଟି ଏବଂ କାପୁ ଭଳି ୫ଟି ପ୍ରମୁଖ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଜଣେ ଲେଖାଏଁ ଡେପୁଟି ସିଏମ । ଜଗନମୋହନ ରେଡ୍ଡୀ ସରକାର ରାଜ୍ୟର ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମ୍ପ୍ରଦାୟକୁ ଜଣେ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଜରିଆରେ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ ଦେବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଛନ୍ତି, ଯେଉଁମାନଙ୍କର ଜନସଂଖ୍ୟା ଅଧିକ । ୨୦୨୨ରେ ଜଗନ ତାଙ୍କ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳରେ ଅଦଳବଦଳ କରି ଅମଜତ ବଶା ଶେଖ୍ ବେପାରୀଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଅବଶିଷ୍ଟ ୪ ଜଣ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ଅନ୍ୟ କାହାକୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦେଇଥିଲେ ।
ଜାତିଗତ ସନ୍ତୁଳନ ବଜାୟ ରଖିବାର କୌଶଳ
ନିକଟରେ ହୋଇଥିବା ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନ ପରେ ବିଜେପି ଓ କଂଗ୍ରେସ ସମାନ ରଣନୀତି ଆପଣାଇଛନ୍ତି । ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ, ଛତିଶଗଡ଼ ଓ ରାଜସ୍ଥାନରେ ବିଜେପିର ୨ ଜଣ ଲେଖାଏଁ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ହୋଇଛନ୍ତି । ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶରେ ଜଣେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ସମ୍ପ୍ରଦାୟରୁ ଓ ଅନ୍ୟଜଣଙ୍କୁ ଏସସି ସମ୍ପ୍ରଦାୟରୁ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ କରାଯାଇଥିବାବେଳେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ଓବିସି ସମ୍ପ୍ରଦାୟରୁ କରାଯାଇଛି । ସେହିପରି ରାଜସ୍ଥାନରେ ବିଜେପି ରାଜପୁତ ଓ ଦଳିତ ସମ୍ପ୍ରଦାୟରୁ ଜଣେ ଲେଖାଏଁ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ, ବ୍ରାହ୍ମଣ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ କରିଛି । ଛତିଶଗଡ଼ରେ ବିଜେପି ଜଣେ ଆଦିବାସୀ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଏବଂ ଓବିସି ଓ ବ୍ରାହ୍ମଣ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଜଣେ ଲେଖାଏଁ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ କରିଛି ।
କଂଗ୍ରେସ ମଧ୍ୟ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଫର୍ମୁଲାକୁ ଗ୍ରହଣ କରିଛି । ତେଲେଙ୍ଗାନାରେ ଦଳ ରେଡ୍ଡୀ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଜଣେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଏବଂ ଏସସି ସମ୍ପ୍ରଦାୟରୁ ଜଣେ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ନିଯୁକ୍ତ କରିଛି ।
ୟୁପିରେ ବିଜେପି ସମାନ ଜାତିଗତ ସନ୍ତୁଳନ କରିଥିଲା, ଯେଉଁଠାରେ ଦଳର କ୍ରମାଗତ ଦ୍ୱିତୀୟ ଥର ପାଇଁ ଦୁଇଜଣ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଅଛନ୍ତି । ଜଣେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର, ଅନ୍ୟଜଣେ ଓବିସି ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ହୋଇଥିବାବେଳେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ରାଜପୁତ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ।
ଗୋଷ୍ଠୀକନ୍ଦଳ ଦୂର କରିବାକୁ ଫର୍ମୁଲା
ଚଳିତ ବର୍ଷ କର୍ଣ୍ଣାଟକରେ ବିଜୟ ପରେ କଂଗ୍ରେସ ହାଇକମାଣ୍ଡଙ୍କ ଆଗରେ ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ ଥିଲା ଦୁଇ ବରିଷ୍ଠ ନେତା ସିଦ୍ଧରମୈୟା ଓ ଡିକେ ଶିବକୁମାରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷା କରିବା । ଉଭୟ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପଦ ପାଇଁ ଦାବି କରିଥିଲେ ଏବଂ ରାଜ୍ୟ ଭିତରେ ଦଳ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ପ୍ରକାର ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତା ଚାଲିଥିଲା । ନିର୍ବାଚନ ଫଳାଫଳର ଏକ ସପ୍ତାହ ପରେ କଂଗ୍ରେସ ହାଇକମାଣ୍ଡ ଉଭୟ ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ଖୁସି ଓ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ରଖିବା ପାଇଁ ଏକ ଫର୍ମୁଲା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ । ଡିକେ ଶିବକୁମାରଙ୍କୁ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ସିଦ୍ଧରମୈୟାଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ କରାଯାଇଛି । ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶରେ କଂଗ୍ରେସ ଗତବର୍ଷ ସମାନ ଫର୍ମୁଲା ଆପଣାଇ ଦୁଇ ବରିଷ୍ଠ ନେତା ସୁଖବିନ୍ଦର ସିଂହ ସୁଖୁ ଓ ମୁକେଶ ଅଗ୍ନିହୋତ୍ରୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷା କରିଥିଲା । ସୁଖୁଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ଅଗ୍ନିହୋତ୍ରୀଙ୍କୁ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ କରାଯାଇଛି ।
ମେଣ୍ଟ ସରକାରରେ ମଧ୍ୟ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଫର୍ମୁଲା କାମ କରେ
ଏପରିକି ମେଣ୍ଟ ସରକାରରେ ମଧ୍ୟ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଫର୍ମୁଲା ଭଲ କାମ କରିଥାଏ । ଯେତେବେଳେ ଦୁଇଦଳ ହାତ ମିଳାଇ ସରକାର ଗଠନ କରିବେ, ସେତେବେଳେ ଉଭୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେବଳ ଜଣଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପଦ ମିଳିବ । ତେଣୁ ଉଭୟ ଦଳ ସରକାରରେ ସମାନ ଅଂଶୀଦାର ବୋଲି ଦର୍ଶାଇବା ପାଇଁ ଅନ୍ୟ ଦଳରୁ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କରାଯାଏ । କିଛି ରାଜ୍ୟରେ ଏହି ଫର୍ମୁଲା ବହୁତ ଭଲଭାବେ କାମ କରୁଛି ।
ଗତବର୍ଷ ଅଗଷ୍ଟମାସରେ ବିହାରରେ ନୀତୀଶ କୁମାରଙ୍କ ଜେଡିୟୁ ଓ ଆରଜେଡି ଏକାଠି ହେବା ପରେ ତେଜସ୍ୱୀ ଯାଦବଙ୍କୁ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଆସନ ସହ ସରକାରରେ ୪ଟି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ମନ୍ତ୍ରାଳୟ ମିଳିଥିଲା । ନୀତୀଶ କୁମାର ରାଜ୍ୟର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ରହିଥିଲେ ।
ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ବିଜେପି ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଫର୍ମୁଲା ଆପଣାଇଛି । ଶିବସେନାର ଏକନାଥ ସିନ୍ଦେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଅଛନ୍ତି । ବିଜେପି ଓ ଏନସିପିର ଅଜିତ ପାୱାର ଗୋଷ୍ଠୀର ଜଣେ ଲେଖାଏଁ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଅଛନ୍ତି । ପ୍ରଥମ ସରକାରରେ ସିନ୍ଦେ ଶିବସେନା ଓ ବିଜେପିର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ । ସେତେବେଳେ କେବଳ ଜଣେ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ, ବିଜେପିର ଦେବେନ୍ଦ୍ର ଫଡନାଭିସ ଏବଂ ସେ ଅନେକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଭାଗର ଦାୟିତ୍ୱ ତୁଲାଇଥିଲେ । ଏହାପରେ ଚଳିତ ବର୍ଷ ଜୁଲାଇରେ ଅଜିତ ପାୱାରଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱାଧୀନ ଏନସିପି ଗୋଷ୍ଠୀ ମଧ୍ୟ ସରକାରରେ ସାମିଲ ହୋଇଥିଲେ । ଏହାପରେ ଅଜିତ ପାୱାରଙ୍କ ରୂପରେ ଫଡନାଭିସଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ରାଜ୍ୟକୁ ଆଉ ଜଣେ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ମିଳିଥିଲା । ପାୱାରଙ୍କୁ ଫଡନାଭିସଙ୍କ ଭଳି କିଛି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ମିଳିଥିଲା ।