- ୩୪୦୦ ବର୍ଷ ପୂର୍ବରୁ ୧୦ଟି ଦେଶରେ ଆଦି ରାମାୟଣ କଥା
- ଇଣ୍ଡୋନେସିଆରେ ୫ ଏବଂ ନେପାଳରେ ୪ ରାମକଥା
ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ରାମଙ୍କ ନାମ ରାମଙ୍କ ଠାରୁ ବଡ଼ । ରାମଙ୍କ ଜନ୍ମ ପୂର୍ବରୁ ରାମ ନାମଟି ଆସିଛି । ବେଦଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ବ୍ରାହ୍ମଣ ସଂହିତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରାମଙ୍କ ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି । କେବଳ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଅର୍ଥରେ, କିନ୍ତୁ ରାମ ନାମ ବୈଦିକ କାଳର ଅଟେ । କେତେକ ବ୍ରିଟିଶ ପଣ୍ଡିତଙ୍କ ମତରେ ବାଲ୍ମିକିଙ୍କ ଆଦି ରାମାୟଣ ପ୍ରାୟ ୩୩୦୦ରୁ ୩୪୦୦ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଲେଖାଯାଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ରାମଙ୍କ ନାମ ବିଷୟରେ ପ୍ରଥମେ ଋଗବେଦରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି । ଯେଉଁଠାରେ ଏକ ଯଜ୍ଞର କିଛି ଯଜମାନ ରାଜାଙ୍କ ସହିତ ତାଙ୍କର ନାମ ଲେଖାଯାଇଛି । ସେ ଭଗବାନ ରାମ ବୋଲି କେଉଁଠି ଉଲ୍ଲେଖ ନାହିଁ । ଓଡ଼ିଆରେ ସର୍ବାଧିକ ୧୩, ସଂସ୍କୃତରେ ୭ ରାମାୟଣ ରହିଛି ।
ଭାରତ ବ୍ୟତୀତ ୯ଟି ଦେଶ ଅଛି ଯେଉଁଠି ରାମାୟଣକୁ କୌଣସି ନା କୌଣସି ରୂପରେ ପଠନ ଓ ଶୁଣାଯାଏ । ଭାରତ ବ୍ୟତୀତ ଇଣ୍ଡୋନେସିଆ ଏମିତି ଏକ ଦେଶ ଯେଉଁଠି ୫ ପ୍ରକାରର ରାମ କାହାଣୀ ରହିଛି, ଯାହା ସବୁ ନବମ ଶତାବ୍ଦୀର । ନେପାଳରେ ୪ଟି ରାମାୟଣ ରହିଛି । ଜାପାନରେ ମଧ୍ୟ ରାମାୟଣ ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି । ଆକବର, ଜାହାଙ୍ଗୀର ଏବଂ ଶାହାଜାହାଁଙ୍କ ପରି ମୋଗଲ ଶାସକମାନେ ମଧ୍ୟ ବାଲ୍ମିକିଙ୍କ ରାମାୟଣକୁ ଉର୍ଦ୍ଦୁରେ ଅନୁବାଦ କରିଥିଲେ ।
୫୦ରୁ ଅଧିକ ଭାଷା, ୪୦୦ରୁ ଅଧିକ କାହାଣୀ, ଶତାଧିକ ଲୋକକାହାଣୀ
ରାମାୟଣ ହେଉଛି ଏକମାତ୍ର କାହାଣୀ, ଯାହାକୁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଭାବରେ ପଢ଼ାଯାଏ ଓ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଏ । ରାମ କଥା ବିଶ୍ୱର ୫୦ରୁ ଅଧିକ ଭାଷାରେ ଲେଖାଯାଇଛି । ଭାରତ ବ୍ୟତୀତ ୯ଟି ଦେଶ ଅଛି ଯେଉଁଠି ରାମକଥା କୌଣସି ନା କୌଣସି ରୂପରେ ପଠନ ଓ ଶୁଣାଯାଏ ।
ରାମାୟଣ ଉପରେ ମଧ୍ୟ ଅଧିକାଂଶ ଲୋକକଥା ଲେଖାଯାଇଛି । ସେମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ହଜାର ହଜାରରେ ରହିଛି । ମୂଳ ରାମାୟଣଠାରୁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଚରିତ୍ର ଉପରେ କାହାଣୀ ମଧ୍ୟ ଲେଖାଯାଇଛି । ଦଶରଥ, ସୀତା, କୌଶଲ୍ୟା, ଲକ୍ଷ୍ମଣ, ଭରତ, ହନୁମାନ ଆଦି ଚରିତ୍ର ଉପରେ ଅଧିକାଂଶ କାହାଣୀ ଲେଖାଯାଇଛି । ନିଜେ ପ୍ରଫେସର କାମିଲ ବୁଲକେ ତାଙ୍କ ପୁସ୍ତକ ରାମ କଥାରେ ଏଭଳି ୪୦୦ରୁ ଅଧିକ ପୁସ୍ତକ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ।
ବେଦରେ ଇକ୍ଷ୍ୱାକୁ, ଦଶରଥ, ରାମ ଓ ସୀତା
ରାମାୟଣର ୪ଟି ଚରିତ୍ର ବିଷୟରେ ଋଗବେଦରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି । ଋଗବେଦର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ଇକ୍ଷ୍ୱାକୁ, ଦଶରଥ, ରାମ ଓ ସୀତାଙ୍କ ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି । ତେବେ ଏହି ୪ ଜଣଙ୍କ ବିଷୟରେ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି ଏବଂ କୌଣସି ସ୍ଥାନରେ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇନାହିଁ । ଇକ୍ଷବାକୁ, ଦଶରଥ ଓ ରାମଙ୍କୁ ବିଭିନ୍ନ ରାଜା ଭାବରେ ନାମିତ କରାଯାଏ । ଏହା ସହିତ ସୀତାଙ୍କୁ କୃଷିର ଦେବୀ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
ବାଲ୍ମିକିଙ୍କ ରାମାୟଣ ବିଷୟରେ ୩ଟି ଦାବି
ବାଲ୍ମିକିଙ୍କ ରାମାୟଣର ରଚନାକୁ ନେଇ ୩ଟି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଦାବି ରହିଛି । ବ୍ରିଟିଶ ଐତିହାସିକ ଜି ଗୋରେସିଆ (ଗବେଷଣା-ରାମାୟଣ, ଭାଗ-୧୦) ଅନୁଯାୟୀ ବାଲ୍ମିକି ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ଦ୍ୱାଦଶରୁ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶ ଶତାବ୍ଦୀ ଅର୍ଥାତ ପ୍ରାୟ ୩୪୦୦ ବର୍ଷ ପୁରୁଣା ଆଦି ରାମାୟଣ ରଚନା କରିଛନ୍ତି । ସେହି ସମୟରେ ଆଉ ଜଣେ ଐତିହାସିକ ଡି.ଏ.ଡବ୍ଲୁ. ଶ୍ଲେଗେଲଙ୍କ ମତରେ ରାମାୟଣର ରଚନା କାଳ ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ୧୧ରୁ ୧୩ଶ ଶତାବ୍ଦୀ ଅର୍ଥାତ ୩୩୦୦ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଥିଲା । ଏହି ଗବେଷଣା ଜର୍ମାନ ଓରିଏଣ୍ଟାଲ ଜର୍ଣ୍ଣାଲରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି । ପ୍ରୋ. କାମିଲ ବୁଲକେ ତାଙ୍କ ପୁସ୍ତକ ହିଷ୍ଟ୍ରି ଅଫ୍ ରାମ କଥାରେ ଲେଖିଛନ୍ତି ଯେ ସମସ୍ତ ପ୍ରମାଣ ଦେଖିବା ପରେ କୁହାଯାଇପାରେ ଯେ ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ଦ୍ୱିତୀୟ ଶତାବ୍ଦୀରେ ରାମାୟଣର ରଚନା ପ୍ରାୟ ୨୪୦୦ ବର୍ଷ ପୁରୁଣା ।
ବାଲ୍ମିକି ରାମାୟଣ ପୂର୍ବରୁ ଦଶରଥ ଜାତକ
ପ୍ରୋ. କାମିଲ ବୁଲକେ ତାଙ୍କ ପୁସ୍ତକ ରାମ କଥା କା ଇତିହାସରେ ଲେଖିଛନ୍ତି । ରାମ କଥାର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଉଲ୍ଲେଖ ‘ଦଶରଥ ଜାତକ କଥା’ରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ଏହା ଖ୍ରୀଷ୍ଟଙ୍କ ୪୦୦ ବର୍ଷ ପୂର୍ବରୁ (ଆଜିଠାରୁ ୨୬୦୦ ବର୍ଷ ପରେ) ଲେଖାଯାଇଥିଲା । ଏହାପରେ ଖ୍ରୀଷ୍ଟଙ୍କ ପୂର୍ବରୁ ୩୦୦ରୁ ୨୦୦ ବର୍ଷର ଅବଧି ବାଲ୍ମିକିଙ୍କ ରାମାୟଣରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ।
ବାଲ୍ମିକିଙ୍କ ରାମାୟଣକୁ ମଧ୍ୟ ସବୁଠାରୁ ପ୍ରାମାଣିକ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ କାରଣ ବାଲ୍ମିକି ଭଗବାନ ରାମଙ୍କ ସମକାଳୀନ ଥିଲେ ଏବଂ ସୀତା ତାଙ୍କ ଆଶ୍ରମରେ ଲବ କୁଶଙ୍କୁ ଜନ୍ମ ଦେଇଥିଲେ । ଲବ ଏବଂ କୁଶ ରାମଙ୍କ ଦରବାରରେ ବାଲ୍ମିକିଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଲିଖିତ ରାମାୟଣ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ । ଦଶରଥ ଜାତକରେ ରାମ କଥାର ଘଟଣାର ବର୍ଣ୍ଣନା ଅଛି, କିନ୍ତୁ ଏହା ଏତେ ବିସ୍ତୃତ ନୁହେଁ, କିନ୍ତୁ ଏହା କୁହାଯାଇପାରେ ଯେ ଦଶରଥ ଜାତକ ରାମ କଥାର ପ୍ରେରଣା ଥିଲେ ।
ବାଲ୍ମୀକିଙ୍କ ପରେ ତୁଳସୀଦାସଙ୍କ ରାମଚରିତ ମାନସ ସବୁଠାରୁ ଲୋକପ୍ରିୟ
ବାଲ୍ମିକିଙ୍କ ରାମାୟଣ ହେଉଛି ପ୍ରଥମ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଓ ପ୍ରାମାଣିକ କାହାଣୀ, କିନ୍ତୁ ତୁଳସୀଦାସଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ରଚିତ ରାମଚରିତ ମାନସ ବିଶ୍ୱର ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ପଠିତ ରାମ କଥା । ୧୫୭୬ ମସିହାରେ ରଚିତ ରାମଚରିତ ମାନସ ବାଲ୍ମିକିଙ୍କ ରାମାୟଣର ମୂଳ କାହାଣୀ ଉପରେ ଆଧାରିତ, କିନ୍ତୁ ଏହାର ଭାଷା ସଂସ୍କୃତ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଅବଧି ଅଟେ ।
ଆକବର-ଜାହାଙ୍ଗୀର ଏବଂ ଶାହାଜାହାଁ ମଧ୍ୟ ଉର୍ଦ୍ଦୁ-ପାର୍ସି ଭାଷାରେ ରାମକଥା ଲେଖିଥିଲେ
ରାମକଥା କେବଳ ସଂସ୍କୃତ କିମ୍ବା ହିନ୍ଦୀରେ ନୁହେଁ ବରଂ ଉର୍ଦ୍ଦୁ ଓ ପାର୍ସି ଭାଷାରେ ମଧ୍ୟ ଲେଖାଯାଇଛି । ୧୫୮୪ରୁ ୧୫୮୯ ମଧ୍ୟରେ ଆକବର ବାଲ୍ମିକିଙ୍କ ରାମାୟଣକୁ ଅଲ-ବଦାୟୁନି ଉର୍ଦ୍ଦୁରେ ଅନୁବାଦ କରିଥିଲେ । ଜାହାଙ୍ଗୀରଙ୍କ ଶାସନ କାଳରେ ତୁଳସୀଦାସଙ୍କ ସମକାଳୀନ ଗିରିଧରଦାସ ବାଲ୍ମିକିଙ୍କ ରାମାୟଣକୁ ପାର୍ସି ଭାଷାରେ ଅନୁବାଦ କରିଥିଲେ । ଏହି ସମୟରେ ମୁଲ୍ଲା ମସିହ ‘ରାମାୟଣ ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ’ ମଧ୍ୟ ଲେଖିଥିଲେ। ‘ରାମାୟଣ ଫୈଜି’ ଶାହାଜାହାଁଙ୍କ ସମୟରେ ରଚନା କରାଯାଇଥିଲା । ସପ୍ତଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ‘ତର୍ଜୁମା-ଏ-ରାମାୟଣ’ ମଧ୍ୟ ରଚନା କରାଯାଇଥିଲା। ଏସବୁ ବାଲ୍ମିକିଙ୍କ ରାମାୟଣର ଉର୍ଦ୍ଦୁ ଅନୁବାଦ ଥିଲା ।
ଓଡ଼ିଆରେ ସର୍ବାଧିକ ୧୩, ସଂସ୍କୃତରେ ୭ ରାମାୟଣ ରହିଛି
ଭାରତର ଅଧିକାଂଶ ରାମ କାହାଣୀ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଲେଖାଯାଇଛି । ଓଡ଼ିଶାରେ ୧୩ ପ୍ରକାରର ରାମାୟଣ ପ୍ରଚଳିତ । ସେଥି ମଧ୍ୟରୁ ଦାଣ୍ଡି ଓ ବିଶି ରାମାୟଣ ସବୁଠାରୁ ପୁରୁଣା ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ । ବାଲ୍ମିକିଙ୍କ ରାମାୟଣ ବ୍ୟତୀତ ସଂସ୍କୃତରେ ଆହୁରି ୬ଟି ରାମ କାହାଣୀ ରହିଛି । ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ବଶିଷ୍ଠ ରାମାୟଣ, ଅଗସ୍ତ୍ୟ ରାମାୟଣ ପ୍ରାଚୀନ । ବିଦେଶ ବିଷୟରେ କହିବାକୁ ଗଲେ ନେପାଳରେ ୩ଟି ରାମ କଥା ଓ ଇଣ୍ଡୋନେସିଆରେ ୫ଟି ରାମ କଥା ରହିଛି । ନେପାଳର ରାମାୟଣକୁ ଅଷ୍ଟମ ଶତାବ୍ଦୀର ଏବଂ ଇଣ୍ଡୋନେସିଆର ରାମ କାହାଣୀକୁ ନବମ ଶତାବ୍ଦୀର ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ ।